محمدرضا نجاریان - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد
فاطمه شیرسلیمیان - دانشجوی کارشناسی زیان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

مهر از جماۀ آثاری است که با تحقیق در آن می توان به بسیاری از مجهولات و ناشناخته های تمدن اقوام و ملل دسترسی پیدا کرد. کهن ترین مهر از نوع استامپی با قدمتی در حدود ۶۰۰ ق.م در دهکده های نوسنگی میان رودان شمالی به دست آمده است. کهن ترین نمونه های مهر در ایران دارای نقوش هندسی ساده یا مخطط تزیینی و نقوش تلفیقی از خطوط مارپیچ، صلیبی، مثلث های کوچک و دوایر تو در تو هستند. مهرهای تاریخی به دو دسته پیش خطی و پس از اختراع خط تقسیم می شوند. در دوران های پیش خطی، نقش زنان را به طور کامل بر روی مهرها طراحی نمی کردند. در نقش برجسته، روی مهرهای شاهزادگان، اغلب تصاویر پیروزی در جنگ ها و شکست افراد زیر دست دیده می شود که نشانه قدرتمندی جامعه در آن روزگار است. نقش گیاهان همیشه به صورت مکمل است؛ ولی تصویر حیوان به صورت نماد، تنها با کنار تصویر پادشاهان و شاهزادگان دیده می شود. نگارندگان در این مقاله برآنند تا ضمن مقایسه و طبقه بندی مهرها با نقش شاهزادگان سلاطین در دوران پیش خطی و دوران پس از اختراع خط تا ساسانی در ایران، به مواردی چون انواع مهرها از نظر کمی و کیفی، نقش های حک شده و صاحبان آنها بپردازند.

نقش مهرها، پیش خطی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی، ایران