مهرانگیز علی نژاد محمد آبادی - استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

با توجه به آیات، احادیث و سخنان بزرگان دین اولین و برترین جهاد و از شدیدترین واجبات الهی و ثوات ترین آنها نزد خداوند متعال، جهاد با نفس است و شیوه عملی زندگی انبیا، امامان و بزرگان دین نیز گویای این امر است و با توجه به شرایط جهان امروز و تغییر ساختاری جنگ‌ها که دولت‌های متجاوز و به جای حملۀ مسلحانه به آب و خاک دیگر کشورها سعی می‌کنند تا در افکار، اعتقادات و احساسات مردمی این کشور نفوذ کنند؛ باید به دانش‌آموزان آموخت که لازمه پیروزی در هر نبردی، شناخت نفس خود و ایستادگی در مقابله هواهای نفسانی است.در پژوهش حاضر، پژوهشگر سعی دارد تا مؤلفه‌های پایداری را با تکیه بر مبارزۀ با نفس در کتاب‌های درسی ادبیات فارسی متوسطه و پیش‌دانشگاهی، با روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار دهد. قابل ذکر است که مبارزه با نفس در این پژوهش، یعنی انسان از حق، خواسته‌ها و لذت‌های که برایش مهیا است، در جهت رضای خداوند و بندگان او چشم‌پوشی کند. سوال‌های پژوهشی عبارتند از: چه در صدی از محتوای کتاب‌های ادبیات فارسی آموزش متوسطه و پیش‌دانشگاهی به ادبیات پایداری اختصاص داده شده است؟ آیا در محتوای ادبیات پایداری کتاب های ادبیات فارسی آموزش متوسطه و پیش دانشگاهی به مبارزه با نفس اشاره شده است؟ آیا در محتوای مورد بررسی، ضمن بیان هدف (مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و ظالم و متجاوز)، راهکار عملی برای نیل به آن ارائه شده است؟ با توجه به تحلیل کتاب های درسی ادبیات فارسی دورۀ متوسطه و پیش‌دانشگاهی، مشخص شد که تقریباً بین ۱۸% تا ۲۰% محتوای این کتاب‌ها، به ادبیات پایداری اختصاص داده شده است و در این موارد اشارۀ اندکی به جهاد اکبر یا مبارزه با نفس شده است و در بین دروس مورد بررسی، درس نیایش (امام سجاد) بهترین نمونۀ عملی است که ضمن بیان هدف، راهکارهای عملی را برای تحقق آن بیان کرده است.

ادبیات پایداری، کتاب‌های درسی، نفس، هواهای نفسانی