علی باقر طاهری نیا - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان
روح الله مهدیان طرقبه - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان

رمان، یکی از مهمترین و پرمخاطب ترین انواع ادبی در میان طبقات گوناگون مردم به شمار می رود. رمان فلسطینی، نمونه ای از این ادبی در ادبیات معاصر عربی است و می‌توان آن را از بهترین نمونه‌های رمان عربی معاصر دانست. رمان فلسطینی که در سایۀ اشغال صهیونیستی رشد یافته، بازتابی از درگیری ها، تقابل‌ها و تناقض‌های ناشی از این اشغالگری است؛ به گونه‌ای که می‌توان آن را تصویری واضح از دوگانگی میان دشمنان اشغالگر و صاحبان اصلی این سرزمین دانست؛ علاوه بر این، انواع دیگری از تقابل را نیز میان فلسطینی مبارز و سازشکار، میان مبارزان و موسسات فلسطینی، میان فقرا و ثروتمندان، میان شرق و غرب و ... می توان یافت، اما سحر خلیفه، همچون سایر ادیبان زن عرب، جنبه ای دیگر از تناقض و تقابل در جانعۀ خود را نیز مورد توجه قرار می دهد و آن تقابل میان زن و مرد در جامعۀ سنتی و مرد سالار فلسطین است؛ همچنین دو گانگی محدودتری میان زنان تحصیل‌کرده و زن سنتی خود نمایی می‌کند که باعث می‌شود زن فلسطینی تحصیل‌کرده و آگاه، در مرکز شبکه ای پیچیده از دوگانگی‌ها و تقابل ها قرار گیرد. بر این اساس، می‌توان گفت که موضوع غالب و مایۀ اصلی رمان‌های سحر خلیفه را همین دوگانگی‌ها، تناقض ها و تقابل ها شکل می‌دهند. گرچه در نهایت، تمامی این دوگانگی‌ها در قالب یک دو گانگی بزرگ تر – یعنی تقابل میان فلسطینی و اسرائیلی رنگ می‌بازد.

سحر خلیفه، فلسطین، رمان، دو گانگی