مهین حاجی زاده - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
صدیقه حسینی - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

گوتیک پسامدرنیستی، با محوریت وحشت و مرگ، تعریف جدیدی برای این دو عنصر ارائه می‌دهد. این نوع درواقع تغییر گوتیک در پارادایم ادبیات پست‌مدرن است و تفاوت ریشه‌ای با گوتیک قبل از این دوره ندارد که درواقع تحت تأثیر فلسفۀ دریدا، بودریار، لیوتار و ژیژک قرار دارد. اصول گوتیک که بر اساس ترس و وحشت استوار است، در رمان پست‌مدرن تشدید می‌یابد و حاصل وحشت از حالت سرگرمی خارج می‌شود. نتیجۀ تجربۀ چنین ترس و دلهره‌ای اکتشاف هستی شناسانه و اثبات فردیت است. رمان «فرانکشتاین فی بغداد» اثر احمد سعداوی، رمان‌نویس عراقی نیز در ردیف رمان‌های گوتیک – پست‌مدرن قرار دارد؛ این رمان با مرکزیت دادن به ترس و مرگ، بحران هویت و سوژۀ ازهم‌گسیخته را توصیف می‌کند و با فضاسازی ترس به بازآفرینی وحشت می‌پردازد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عناصر رمان گوتیک – پست‌مدرنیسم در رمان مذکور می‌پردازد. سعداوی در این رمان تجربۀ سیاهی، آشفتگی و بی‌معنایی حاکم بر سرزمین خود را به تصویر می‌کشد و دست به خلق شخصیتی(هیولایی) می‌زند که هویتی تکه‌پاره دارد و درواقع بخشی از خود انسان‌هاست که پس رانده شده است. خلق موجود تخیلی که سعی در اجرای عدالت دارد، خود باعث دامن زدن به ترس و وحشت بیشتر می‌گردد و از سویی بخش سرکوب شده از انسان‌هایی را به نمایش می‌گذارد که در عین بیزاری از خشونت، خود خالق خشونت و وحشت می‌گردند و به‌این‌ترتیب مرگ در آن حضوری برجسته می‌یابد. دستاوردکلی بررسی نشانه‌ها مبیّن آن است که تمامی عناصر پست‌مدرنیسم و گوتیک به‌صورت تشدید یافته در این رمان قابل مشاهده است که حضور فانتزی، وحشت والا و امر غیر قابل بازنمایی، مرگ نمادین، سوژۀ ناپایدار، سیالیت مکان و بازی واقعیت حاد با سوژه، اثر سعداوی را یکی را از مصادیق رمان گوتیک – پست‌مدرنیسم قرار می‌دهد.

گوتیک, پست مدرنیسم, وحشت والا, فرانکشتاین فی بغداد, احمد سعداوی