امیر مقدم متقی - دانشگاه فردوسی مشهد
غلامعباس رضایی هفتادر - دانشگاه تهران
فاطمه اسدی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
مسعود باوان پوری - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

فرمالیسم یکی از مهمترین نظریه­های نقد ادبی معاصر است. بنیانگذاران این نظریه در اوایل قرن بیستم، گامی مهم در زمینه عدول از زبان هنجار برداشتند و با طرح مباحث و اصطلاحاتی مهم، به بررسی و طبقه­بندی عوامل قابل شناسایی ایجاد زبان ادبی و بهخصوص شعر در قالب مباحثی مانند هنجارگریزی، آشنایی­زدایی و ... مبادرت ورزیدند. یکی از عوامل مهم در گسترش هنجارگریزی در آثار شاعران دهه­های اخیر، نوگرایی و تلاش برای دست یافتن به آزادی اندیشه و نشان دادن جریانهای فکری است. محمود درویش یکی از شاعرانی است که انواع هنجارگریزی در اشعار وی به چشم می­خورد که یکی از بارزترین آنها، هنجارگریزی نوشتاری است. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و بررسی شعر درویش، به بررسی روش­های هنجارگریزی نوشتاری در ساختار ظاهری شعرش و تبیین دلالت­ها و اهداف آن بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از این است که ازجمله شیوههای هنجارگریزی نوشتاری در شعر او می­توان به موارد زیر اشاره کرد: کاربرد نقطهچین در آغاز مصراع شعر برای پردازش واژگان شعری، کاربرد نقطهچین به جای مصراع کامل با هدف جلوگیری از ضعف خود و نیز خستگی خواننده، به کاربردن برخی علایم نگارشی همچون مربع، قلاب، خط تیره و خط مورب برای نوسازی ظاهر شعر و نیز تاکید بر یک مسیله خاص و همچنین شکستن مصراعها و کوتاه و بلندکردن آنها و آوردن یک بیت شعری به صورت افقی و تکرار آن به صورت عمودی و کلمه به کلمه با هدف تاکید و جلب توجه خواننده به آن مسیله است.

شعر, هنجارگریزی, نوشتاری, محمود درویش