سیده فاطمه حسینی

انسان امروزین تحت تاثیر تحولات و دگرگونی های فرهنگی-اجتماعی درون و برون جامعه ایی، هویت های متعدد ی را کسب نموده است.هویتهای قومی و نسبت آن با هویت ملی یکی از مسائل اساسی در کشورهای چند قومیتی به شمار می آید. چگونگی رابطه و مناسبات میان این دو نوع هویت اجتماعی میتواند بر روی همبستگی و انسجام ملی دراین کشورها تأثیر بگذارد.هویت ملی در عین داشتن عناصر و مؤلفه های مشترک با هویت قومی، از تعدادی عناصر و مؤلفه های اختصاصی نیز برخوردار است. عناصر و مؤلفه های فرهنگ، تاریخ، سرزمین، مذهب و نژاد بین هویتهای ملی و قومی مشترک هستند ولی عناصر و مؤلفه های حاکمیت و استقلال، حکومت، بروکراسی، اقتصاد ملی و سیستم دفاعی مختص هویت ملی هستند.با توجه به دغدغه ها و نگرانیهای موجود در خصوص تنوع فرهنگی و قومی در جامعه ایران و پیامدهای ناشی از آن، این مقاله به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت قومی و گرایش به هویت ملی در میان اقوام ایرانی پرداخته است. براساس چارچوب تحلیلی انتخاب شده که نظریه کنش متقابل نمادین و مشخصآ آرای مید و بلومر میباشد، هویت جمعی فرهنگی جامعه ایرانی همزمان از چند منبع مختلف سرچشمه گرفته و به دلیل خصلت تدریجی، تاریخی و استمراری بودن فرآیند تکوین هویتهای مختلف، آنها در شرایط سازگاری و انطباق با همدیگر قرار دارند. روش تحقیق به صورت تلفیقی بوده که مشتمل بر دو بخش پیمایشی وتاریخی است .نتایج حاکی از آن است که هویت قومی و هویت ملی به طور توأمان، قوّت و برجستگی دارند و میان آنها رابطه تعارضآمیز و قطبی وجود ندارد. همچنین میتوان گفت میان ابعاد فرهنگی و اجتماعی هویت قومی و ابعاد فرهنگی (و تا حدودی اجتماعی) هویت ملی رابطه مثبت و قوی برقرار است اما ابعاد سیاسی این دو نوع هویت رابطه منفی با یکدیگر دارند.نتایج هم چنین بیانگر این است که بعد هویت ملی در افراد قوی تر از هویت قومی است اما این مسأله دال بر ضعف هویت قومی در نزد گروه های قومی نیست.یافته ها نشان می دهد که متغیرهای سن،گستره روابط،میزان استفاده از رسانه و سرمایه فرهنگی اثر مستقیم و فزاینده ای بر شکل گیری هویت قومی و ملی دارند و از سوی دیگر افزایش احساس محرومیت نسبی در افراد تأثیر منفی برشکل گیری این هویت ها دارد.

هویت ملی هویت قومی هویت جمعی هویت فرهنگی