تحلیل آینده‌پژوهانه مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی

جامعه مهاجرین ایرانی در خارج از کشور از نظر میزان تحصیلات، یکی از باکیفیت‏ترین جوامع دور از وطن را تشکیل داده است. بسیاری از این افراد، پس از مهاجرت به کشورهای پیشرفته به تحصیلات تکمیلی می‏پردازند. بازگشت این افراد به ایران از طریق بالا بردن سرمایه انسانی کشور، راه توسعه را هموارتر خواهد کرد. هدف پژوهش حاضر، تحلیل آینده‏نگرانه مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی است. مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی ناظر به پدیده‏ی بازگشت افراد پس از اخذ مدرک دکتری در خارج از کشور است. در این پژوهش با روش تحلیل لایه‏ای علت‏ها و با استفاده از ابزار مصاحبه‏ی نیمه‏ساختاریافته به بررسی استعاره/اسطوره‏ها، گفتمان/جهان‏بینی و علل کلان اجتماعی مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی در ذهن اعضای هیئت علمی دانشگاه‏های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در خارج از کشور تحصیل کرده‏اند؛ می‏پردازیم. با توجه به حقوق دریافتی پایین اعضای هیئت علمی دانشگاه‏ها در مقایسه با سایر کشورها، عدم امکان جذب در دانشگاه‏ها، دوگانگی بین زندگی خصوصی و زندگی اجتماعی افراد در ایران، نگرانی نسبت به آینده فرزندان، پیچیدگی و عدم‌شفافیت، ناپایداری اقتصادی و سیاسی کشور، بوروکراسی فرایند جذب در دانشگاه‏ها و عدم امکان فعالیت در بخش صنعت کشور، روند مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی به کشور، در ذهن مصاحبه‏شوندگان از چشم‏انداز روشنی برخوردار نیست. همچنین در تلاش برای به تصویر کشیدن آینده‏های بدیل، مصاحبه‏شوندگان بر عواملی مانند رونق اقتصادی، امنیت سیاسی، برگرداندن اعتماد از دست‏رفته در عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، تعامل با سایر کشورها، پذیرش و سازگاری با واقعیت‏های جدید جامعه، بهبود و تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت و به‏روزرسانی شرایط استخدام و به‏کارگیری اعضای هیئت علمی تاکید داشتند.

Keywords:

مهاجرت , مهاجرت معکوس , نخبگان دانشگاهی , آینده‌پژوهی , تحلیل لایه‌ای علت‌ها