استقبال سروش اصفهانی از درون مایه های شعر فرّخی سیستانی

پیچیدگی زبان، دورپروازی خیال، استعاره های پیچیده و معماگونه در شعر سبک هندی موجب سرآغاز سبکِ جدید «دوره ی بازگشت» در ادب فارسی شد. شاعران این سبک با نیّت صیانت از شعر اصیل فارسی به تقلید آگاهانه از شیوه یِ شاعرانِ مشهورِ سبک خراسانی و عراقی پرداختند. یکی از شاعران مهم سبک بازگشت، سروش اصفهانی است. در این پژوهش به شیوه ی تقلید او به عنوان یکی از شاعران معروف دوره ی بازگشت، از محتوای قصاید فرّخی سیستانی شاعر پرآوازه ی سبک خراسانی پرداخته شده است. از مهم ترین درونمایه های مشترک قصاید مورد بررسی در این پژوهش مدح ممدوح، بررسی صفات و ویژگی های اخلاقی او، مقایسه ممدوح با اسطوره های ملی، وصف فتوحات و میدان های جنگ و برخی اشارات سیاسی و تاریخی است. بازتاب تقلید از مضمون و محتوای شعر فرّخی در شعر سروش به صورت مستقیم و آشکار (= بینامتن حتمی) و نیمه آشکار (= بینامتن ضمنی) مشهود است. سروش در بسیاری از درونمایه های شعری مقلد محض و فرمان برِ سبک و سیاق فرّخی است؛ اما به دلایلی در به کارگیری بن مایه های برگرفته از نظامِ اسطوره ایِ ایرانی رفتاری کاملاً متفاوت با فرّخی از خود نشان داده است. همچنین به دلایل حکومتی و تفاوت مذهب جاری در عصر دو شاعر تفاوت های چشم گیری در پروراندنمضامین دینی در قصاید آنها دیده شد. اگرچه قصاید هر دو شاعر فاقد یک نظام فکری فلسفی منسجم هستند؛ اما گاهی سروش قصایدی را خارج از فشار سیاسی دربار و با انگیزه های شخصی سروده است که به برخی از آن ها پرداخته شده است.

Keywords:

فرّخی سیستانی , سروش اصفهانی , تقلید , قصاید مدحی , درون مایه