بررسی تطبیقی «چنگیزخان» در دو اثر جامع التواریخ رشیدی و تاریخ سری مغولان

حمله مغول به ایران، نقطه عطفی در تاریخ این کشور محسوب می شود. این حمله فلاکت های بی شماری در مقایسه با حملات قبلی چون فتح اعراب مسلمان و حمله سلجوقیان که در ایران به وقوع پیوسته بود، به وجود آورد و سال های طولانی وقت لازم شد تا این کشور دوباره سرپا بایستد. زردپوستانی که به نام مغول و تاتار یا تتر خوانده می شدند، ساکن سرزمینی بودند که امروزه مغولستان نام دارد. از این قوم تا ظهور چنگیزخان در تاریخ نام و نشانی نسیت و چنگیزخان با متحد کردن تمامی قبایل تاتار تبدیل به کابوسی جهانی گردید. با وجود تمامی خرابی هایی که این حملات به بار آورد، از لحاظ علم و حکمت و ادبیات، حکما و ادبا دنباله رو قرون درخشان نهضت علمی و ادبی دوره عباسی گشتند. بزرگ ترین شاعران و نویسندگان و حکمای ایران مانند مولوی، سعدی، حافظ، عطاملک جوینی، خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی، حمداله مستوفی و... معاصر این دوره بودند. در این مقاله سعی بر آن داریم تا با استفاده از دو کتاب ارزنده «تاریخ سری مغولان» و «جامع التواریخ رشیدی» و تطبیق این دو اثر ارزشمند، زندگی چنگیزخان را مورد بررسی قرار دهیم. «تاریخ سری مغولان» یا «دیوان چانوپی شه» که کمی پس از مرگ چنگیز و به هنگام جوانه زدن حکومت مغول تدوین گشته، نه تنها از لحاظ تاریخی، بلکه از نظر اجتماعی و ادبی نیزبسیار مهم و باارزش است. کتاب جامع التواریخ، اثر رشیدالدین فضل الله همدانی نیز جز اولین کتب تاریخی است که در حجمی وسیع با شیوه ای یگانه نوشته شده است، نگارش این کتاب به دستور غازان خان در سال 702 هجری آغاز و در سال 710 هجری در زمان پادشاهی اولجایتو به پایان رسید. رشیدالدین فضل الله در مقدمه کتابش به تعدادی از منابع اشاره می کند که مهم ترین این منابع اسناد موجود در خزانه سلطنتی می باشد. هرچند که از کتاب تاریخ سری مغولان در بین منابع نامی برده نمی شود، اما با تطبیق قسمت اول جامع التواریخ با تاریخ سری مغولان متوجه اشتراکاتی بین این دو کتاب می شویم.

Keywords:

جامع التواریخ , تاریخ سری مغولان , مغول , چنگیزخان