تأثیر سرب و نیکل بر برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی شوید (Anethum graveolens L.)

آلودگی خاک با فلزات سنگین یکی از مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی در بسیاری از نقاط جهان است. نیکل و سرب ازجمله فلزات سنگینی هستندکه سهم عمده‌ای در آلودگی‌های محیطی دارند. ازآنجاکه شوید (Anethum graveolens)، نوعی سبزی برگی است که در نقاط مختلف و حتی در مناطق آلوده به فلزات سنگین کشت می‌شود، پژوهش حاضر به‌منظور بررسی آثار سرب و نیکل بر فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی گیاه شوید انجام شد. در پژوهش حاضر، بذر‌های گیاه شوید درون گلدان حاوی کوکوپیت و پرلیت کاشته شدند و در معرض تیمار‌های نیترات‌سرب (صفر، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ میکرومولار) همراه با غلظت‌های نیترات‌نیکل (صفر، ۱۰۰و ۲۰۰ میکرومولار) در سه تکرار قرار گرفتند. پس‌از اِعمال تیمارها، سنجش طول، وزن تر و وزن خشک ریشه و اندام‌های هوایی، رنگیزه‌های فتوسنتزی، میزان فنل ‌کل، فلاونوئید، آنتوسیانین، فعالیت آنزیم کاتالاز و گایاکول‌پراکسیداز، آسکوربات‌پراکسیداز، سوپراکسید‌دیسموتاز و میزان عناصر سرب و نیکل در بخش هوایی و ریشۀ گیاه انجام شد. استفادۀ توأم از سرب و نیکل روی گیاه شوید نشان داد طول گیاه، میزان کلروفیل a، کلروفیل b وکلروفیل کل با افزایش سرب و نیکل به‌ترتیب تا 32/1، 02/1 و 03/2 در مقایسه با شاهد با مقادیر 26/6، 54/4 و 32/10 میلی‌گرم‌بر‌گرم کاهش می‌یابد. میزان آنتوسیانین، فنل کل و فلاونوئید نیز به‌ترتیب به 7/4، 69/0 و 51/0میلی‌گرم‌بر‌گرم رسید که 5/23، 6/8 و 37/6 برابر نسبت به شاهد افزایش داشت. فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، آسکوربات‌پراکسیداز و سوپر‌اکسید‌دیسموتاز افزایش داشت. تیمار توأم این دو عنصر روی میزان کاروتنوئید، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، فعالیت آنزیم گایاکول‌پراکسیداز تأثیری نداشت. استفادۀ هم‌زمان از سرب و نیکل به افزایش میزان عناصر سرب و نیکل در بخش هوایی و ریشه منجر شد. وجود سرب در محیط از جذب نیکل کاست؛ بر اساس این، گیاه برای مقابله با تنش اکسیداتیو حاصل از فلزات سرب و نیکل از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند فنل‌ها و برخی آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی بهره می‌برد. با‌توجه‌به تأثیرنداشتن تیمار بر وزن تر و خشک و همچنین کاهش اندک طول اندام‌ها، فعال‌شدن تعدای از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و افزایش ترکیبات آنتی‌اکسیدانی بررسی‌شده از یک سو و تجمع بیشتر عناصر در ریشه از سوی دیگر، می‌توان احتمال داد حتی اگر گیاه نسبت به این تنش‌ها مقاوم نباشد، می‌تواند بدون آسیب‌های جدی در خاک‌های آلوده به سرب و نیکل رشد کند.

Keywords:

آنتوسیانین , سرب , شوید , کلروفیل , کاتالاز , فنل , نیکل