ریحانه دهقان - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه یزد
علی اکبر کریمیان - دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه یزد
سمیه قاسمی - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه یزد
حمید عظیم زاده - دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه یزد
اصغر مصلح آرانی - دانشار اکولوژی گیاهی، دانشگاه یزد
ملیحه امینی - گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران

استفاده از بقایای گیاهانی که در خاک‌های آلوده همچون خاک معدن آهن رشد یافته‌اند، تا حدودی سبب بهبود ویژگی‌های خاک مانند حاصلخیزی، مادۀ آلی و فعالیت ریزجانداران می‌شود و بنابراین می‌توان از این نوع خاک‌ها برای رفع نیاز گیاه به عناصر مس و آهن استفاده کرد؛ به این منظور، تأثیر بقایای گیاهی گلرنگ، شبدر، ذرت، کلزا، تاج خروس و سورگوم حاوی آهن و مس (250 میلی‌گرم بر کیلوگرم) بر رشد گیاه گوجه‌فرنگی و جبران کمبود آهن و مس (به‌ترتیب به میزان 7/1 و 1 میلی‌گرم بر کیلوگرم) در خاکی با کمبود شدید عناصر کم‌مصرف بررسی شد. پژوهش حاضر در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی با سه تکرار طراحی شد. نتایج نشان دادند کاربرد بقایای گیاهی به‌ویژه شبدر و ذرت سبب بهبود رشد گوجه در مقایسه با تیمار شاهد می‌شود؛ همچنین اضافه‌کردن بقایای گیاهی کلزا و شبدر به‌ترتیب سبب افزایش غلظت مس در ریشه و اندام هوایی گیاه گوجه شد. بیشترین افزایش آهن در ریشه و اندام هوایی در اثر اضافه‌کردن بقایای سورگوم به خاک مشاهده شد؛ بنابراین، کاربرد بقایای گیاهی حاوی عناصر مغذی به‌شکل کود سبز، ضمن صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی، می‌تواند تا حدودی به تأمین نیاز گیاه به عناصر لازم مانند مس و آهن کمک کند و با‌توجه‌به تأثیر بقایای گیاهی بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و نقشی که در تغذیۀ گیاهان دارند، استفاده از بقایای گیاهی نقش مؤثری در تأمین مادۀ آلی خاک و بهبود ویژگی‌های فیزیکی آن به‌ویژه در مناطق خشک دارد.

حاصلخیزی خاک, خاک آلوده, گیاه گوجه‌فرنگی, عناصر غذایی کم‌مصرف