ناهید باقری - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی ۳۶۹۷-۱۹۳۹۵، تهران-ایران
شکوفه انتشاری - هیئت علمی/گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی ۳۶۹۷-۱۹۳۹۵، تهران-ایران
رویا رضوی زاده - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی ۳۶۹۷-۱۹۳۹۵، تهران-ایران

خشکی از مهم‌ترین عوامل محدود‌کنندۀ رشد گیاهان است. وسعت زیاد زمین‌های در معرض خشکی و کمبود منابع آبی، توجه زیادی را به مباحث مربوط به خشکی معطوف کرده است. در پژوهش حاضر، آزمایشی به‌شکل فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و در 3 تکرار برای بررسی اثر تیمار سیلیکون بر برخی ویژگی‌های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و مولکولی گیاه گاوزبان ایرانی در شرایط تنش خشکی طراحی و انجام شد؛ به این منظور، گیاهچه‌های چهارده‌روزۀ گاوزبان ایرانی در شرایط کشت هیدروپونیک در معرض تیمارهای سیلیکون (با سه غلظت صفر، 5/0 و 5/1 میلی‌مولار) و تنش خشکی (با نمک پلی‌اتیلن‌گلایکول در سه غلظت‌ صفر، 9 و 12 درصد) قرار گرفتند. پنج هفته پس‌از اِعمال تیمار، شاخص‌های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاهچه‌ها بررسی شدند. نتایج نشان دادند خشکی شاخص‌های رشد، میزان رنگیزه‌های کلروفیلی و کاروتنوئیدها را به‌طور معنا‌داری نسبت به شاهد کاهش می‌دهد و تیمار گیاه با سیلیکون سبب کاهش آثار منفی تنش خشکی و افزایش شاخص‌های رشد و محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی می‌شود. در اثر تنش خشکی، افزایش معنا‌دار میزان آنتوسیانین، کربوهیدرات‌ها (محلول و احیا)، گلایسین‌بتائین، پرولین و افزایش بیان ژن‌های بتائین‌آلدهید‌دهیدروژناز (BADH) و پرولین‌5-کربوکسیلات‌سنتتاز (P5CS) مشاهده شد. در پژوهش حاضر، تیمار توأم خشکی و سیلیکون سبب کاهش معنادار بیان ژن‌های BADH و P5CS و میزان محصول این دو ژن یعنی پرولین و گلایسین‌بتائین نسبت به نمونه‌های در معرض تنش خشکی شد که مؤید نقش سیلیکون در کاهش تنش اسمزی است.    

بتائین‌آلدهید‌دهیدروژناز, پرولین, پرولین-5-کربوکسیلات‌سنتتاز, سیلیکون, گاوزبان, گلایسین‌بتائین