یحیی کاردگر - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران

این پژوهش پس از نشان­دادن تصویری جامع از بحث استعاره در کتب بلاغی فارسی و برشمردن نقاط قوّت و ضعف آن، در روشی توصیفی-تحلیلی راهی برای اصلاح این بحث و برون­رفت از تنگناهای آن گشوده است. استعاره در گذر زمان سه مرحلة پیدایش، گسترش و ویرایش را پشت سر گذاشته و در طی این مراحل سه­گانه، از ایجازی مخل به اطنابی ممل و سرانجام به نقدی سازنده متمایل شده­ است. جامع و مانع­نبودن تعریف استعاره­، بی­توجهی به ماهیت زبان فارسی، تدوین­­نشدن فرهنگ استعاری زبان فارسی، اصطلاح­سازی­های بی­مورد و بهره­گیری­های مقلّدانه و غیرانتقادی از پژوهش­های عربی و غربی، عامل اصلی ناکارآمدی و ضعف بحث استعاره به شمار می­آید؛ ازاین­رو بایسته است در بازنگری بحث استعاره در کتب بلاغی زبان فارسی، از دوره­های اوج بلاغت عربی به­ویژه پژوهش­های عبدالقاهر جرجانی بهره گرفت و با بهره­گیری منتقدانه از نگاه تحلیلی و محتوایی پژوهش­های غربی، به چرایی کاربرد استعاره، فایدة آن و تعیین معیارهایی برای ارزش­گذاری و نقد استعاره پرداخت و ضمن پای­بندی به ماهیت زبان فارسی و توجه به سیر تحول استعاره در متون ادب فارسی، بر کارآمدی و آموزش آسان این بحث مهم بلاغی توجه کرد.

کلیدواژه‌ها: بلاغت فارسی, نقد بلاغی, صورخیال, استعاره, نقد استعاره