عباس ناصری طاهری - استادیار علوم ارتباطات، دانشگاه صدا و سیما
سید بشیر حسینی - استادیار علوم ارتباطات ، دانشگاه صداوسیما
مسعود وثوقی - کارشناس ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه صدا و سیما

از میان گونه‌های متنوع برنامه‌سازی (تلویزیونی)،مستند اجتماعی به علت مؤثر بودن درعرصه‌ی آموزش، ترویج فرهنگ و پرداخت به موضوعات مبتلا به مخاطبان،رمزگانی است که می‌توان بهوسیله‌ی آن ارجاعی به پیام‌های معروف و منکر داشت و در مخاطب انگیزشی مناسب و متناسب ایجاد کرد. از آنجا که مستند اجتماعی از وجود شخصیت، به ویژه شخصیت‌های واقعی بهره می‌جوید، زمانی که مستندساز از مقوله شخصیت استفاده می‌کند، می‌بایست به گونه‌ای شخصیت خود را انتخاب و روایت نماید که ارجاعی به پیام‌های معروف و منکر داشته باشد و در مخاطب انگیزشی نسبت به انجام معروف و انجام ندادن منکر ایجاد نماید؛ بنابراین در پژوهش حاضر از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با خبرگان، گردآوری داده‌ها و با روش تحلیل مضمون و گویه‌سازی، تحلیل آنها انجام شده که  به مهم‌ترین مؤلفه‌های مؤثر در انتخاب و روایت شخصیت مستندهای اجتماعی به منظور اجرای صحیح فرآیند امر به معروف و نهی از منکر در رسانه،مانند انتخاب یک فرد معمولی با ویژگی‌های نظیر زندگی متحول شده، مسئله‌ای قابل‌درک، توانایی در معرفی خود و در آخر صورت و بیان جذاب،انتخاب الگوی والامقام یا فرد موفقِ نزدیک به فرهنگ مخاطب و کم حاشیه برای پاسخ به مسئله فیلم و...نائل گشته‌ایم.

امر به معروف و نهی از منکر, مستند اجتماعی, شخصیت, رمزگان, مدل ارتباطی یاکوبسن