محمدرضا خالقی - دانشجوی دکتری زبان شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
یحیی کیخایی - استادیار زبان شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
مهدی تهرانی دوست - استاد روان پزشکی و علوم اعصاب شناختی، مرکز تحقیقات علوم شناختی و رفتاری، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
رامین گلشایی - استادیار زبان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

مقدمه: چگونگی پردازش استعاره در مقایسه با جملات لفظی توجه پژوهشگران بسیاری را از حوزه­‌های گوناگون از جمله زبان­‌شناسی، روان­‌شناسی و علوم اعصاب شناختی به خود معطوف داشته است. در پژوهش حاضر نحوه پردازش جملات لفظی و استعاره‌­ها (متعارف و بدیع) در زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفت. روش کار: از یک تکلیف زمان واکنش برای تعیین چگونگی درک جملات لفظی و استعاره ها استفاده گردید. بدین منظور چهارصد جمله (در 4 وضعیت لفظی، استعاری متعارف، استعاری بدیع و بی­‌معنی هر کدام صد جمله) ساخته شد. آزمودنی­‌ها در حین خواندن جملات و به هنگام درک جملات مورد نظر معنی آن را ( از 0 تا 3) با فشار دادن کلید مربوطه روی صفحه کلید مشخص ­کردند. پاسخ آزمودنی­‌ها توسط نرم فزار EEGLAB ثبت گردید. داده­‌های زمان واکنش با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه­‌گیری مکرر و مقایسه دو سویه داده­‌ها در چهار وضعیت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­‌ها: مقایسه دوسویه زمان واکنش نشان داد که جملات لفظی نسبت به جملات استعاری متعارف و جملات استعاری متعارف نسبت به جملات استعاری بدیع سریع‌تر پردازش می شوند. نتیجه­‌گیری: با توجه به یافته­‌های فوق می­توان نتیجه گرفت که مکانیسم‌­های متفاوتی در پردازش زبان لفظی و استعاری  شرکت دارند. پردازش استعاره­‌های متعارف و بدیع نیز می­تواند از طریق پیوستاری از یک مکانیسم واحد مانند نگاشت مفهومی صورت پذیرد. در این مکانیسم پیوستاری استعاره‌­های بدیع به صورت مقایسه فهمیده می­‌شوند و استعاره­‌های متعارف به صورت مقوله­‌بندی فهمیده می­شوند. با توجه به یافته‌­های فوق همچنین می­توان فرایند درک جملات لفظی، استعاری متعارف و بدیع را بر روی پیوستاری از برجستگی و قابل انتظار بودن تبیین کرد.  

Reaction Time, Conventional and Novel metaphors, Literal/Nonliteral Language processing, زمان واکنش, استعاره­‌های متعارف و بدیع, پردازش زبان لفظی/غیر لفظی