بهبود هماهنگی در دستیابی به مدیریت به هم پیوسته منابع آب در ایران

با وجود تلاش های فراوان در عرصه های ملی و بین المللی و حتی تصویب اصول مدیریت به هم پیوسته منابع آب در قوانین و مقررات، عملیاتی شدن و موفقیت این اصول در بسیاری از کشورها از جمله ایران بسیار کند بوده است. ظرفیت های اجرایی ضعیف سازمان های حوضه ها و کمبود هماهنگی های بین بخشی و بین منطقه ای از مهم ترین موانع اجرای مدیریت به هم پیوستهمنابع آب ذکر شده است. هدف این مقاله معرفی چارچوب پروژه STEER و مشارکت حوضه های زاینده رود، کارون و دریاچه ارومیه از ایران در آن می باشد. این پروژه با تمرکز بر رویکرد تشخیصی و فرا رشته ای، به دنبال شناخت مکانیزم های ساختاری تعیین کننده عملکرد و آثار بلندمدت سیستم حکمرانی آب و نقش بستر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی کشورها است. از اینرو در چارچوب تحلیلی این پروژه، بین ساختار، فرایند (برنامه ریزی، اجرا و کنش و واکنش اکوسیستم)، پیامدها و آثار سیستم حکمرانی آب تمایز قائل می شود. جهت عملیاتی نمودن بلوک های ساختاری چارچوب مفهومی، فرضیه هایی مبتنی بر مبانی نظری و مقایسه درون موردی و بین موردی چندین حوضه آبریز تدوین شده و ارزیابی و اعتبار آنها ابتدا از طریق شش مطالعه ژرفانگر در پنج کشور که حوضه زایند رود یکی از آنها می باشد، بررسی شد. در مرحله دوم، بیش از 20 حوضه در دنیا که شامل حوضه های کارون و دریاچه ارومیه علاوه بر زاینده رود می شود، با روش تطبیقی کیفی مورد ارزیابی بیشتر قرار می گیرد. نتایج اولیه این پژوهش نشان می دهد در قوانین و مقررات ایران مکانیزم های هماهنگی مبتنی بر سلسله مراتبی و شبکه ای پیش بینی شده و ساختار حکمرانی بیشتر تمرکزگرا می باشد. هرچند در عمل بیشتر رویکرهای سلسله مراتبی حکفرماست و مکانیزم های هماهنگی بین بخشی و بین منطقه ای از عملکرد مطلوبی برخوردار نمی باشند. عدم انسجام در سیاست گذاری ها نقشبه سزایی در عدم اثربخشی مکانیزم های هماهنگی داشته است. همچنین، اقتصاد وابسته به نفت در ایران باعث تشدید شکاف بین افزایش حوزه اختیارات دولت و کاهش اقتدار در مدیریت منابع آب شده است.

Keywords:

هماهنگی , رویکرد تشخیصی , کارکردهای حکمرانی , چارچوب مدیریت گذار , خدمات اکوسیستم.