رسول مظاهری کوهانستانی - استادیار حقوق، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
سهیلا ناصری - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران.
محمدجواد حیدریان دولت آبادی - دانشجوی کارشناسی حقوق، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تحولات فقیهی شیعه درباره حقوق و آزادی­های زنان و تأثیر زمان و مکان بر این تحولات، به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. بدین منظور منابع فقهی شامل منابع اصیل استنباطی فقهی در محدوده چهل سال اخیر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. با بررسی­های انجام شده، پژوهشی که موضوع مطالعه حاضر در آن بررسی شده باشد، یافت نشد. پس از بررسی منابع پژوهش، این نتیجه حاصل شد که با مفتوح بودن باب اجتهاد در فقه شیعه، استفاده از احکام ثانویه و احکام حکومتی و بهره­گیری از منبع عقل و عرف و بناءعقلای در فقه شیعه، تحولات مثبت و قابل توجهی درباره حقوق و آزادی­های زنان رخ­داده است. به­طوری­که با تفحص در فتوای فقهای شیعه تحولاتی مثبت برپایه حقایق و زندگی کنونی زنان در مسائلی همچون ارث، دیه، حق خروج زن از منزل، آزادی و استقلال در ازدواج، حق طلاق، انواع مشارکت­های سیاسی و مسائل مستحدثه حجاب قابل مشاهده و بهره­برداری است که زنان در پرتوی آن از حقوق و آزادی­های بیشتری بهره­مند شده­اند. پژوهش حاضر به این نتیجه رسید که زن در رهگذر این نگاه از احکام حقوقی متمایزی در مقایسه با فقه مقتدم برخوردار شده است.

تحولات حقوق, آزادی های مدنی, فقه شیعه, حقوق زنان