سید علی منوری - استادیار گروه روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی تهران ، تهران، ایران
حامد رحمانی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
ندا عسگری - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

قدرت‌های منطقه‌ای همواره موتور محرکۀ توسعه و امنیت منطقه­ای در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی هستند. به‌طوری که سیاست‌های کلان منطقه در ابعاد مختلف با سیاست‌ها و خط‌مشی‌های قدرت‌های منطقه‌ای خود را سازگار و همسان می‌کنند و این وضعیت طیفی از فرصت تا تهدید را به منطقۀ جهان اسلام تحمیل کرده است. قدرت‌های منطقه‌ای با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی، اقتصادی، جغرافیایی و نظامی خود می‌توانند منطقه را به‌سوی رقابت و تنش سوق دهند یا با استفاده از دیپلماسی عمومی و درک ظرفیت‌های موجود، منطقه را به‌سوی همگرایی ببرند و هم‌سوی با آن توسعۀ پایدار و امنیت پایدار را در منطقه به ارمغان بیاورند. نمونۀ درک صحیح از منطقه و نقش سازندۀ قدرت‌های منطقه‌ای در همگرایی در اتحادیۀ اروپا به‌طور کامل مشهود است و نمونۀ نقش مخرب قدرت‌های منطقه‌ای در همگرایی در جهان اسلام برجسته است. در جهان اسلام قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ایران و عربستان وجود دارند که با توجه به وزن بالای ژئوپلیتیکی دو قدرت در صورت درک واقعیت­های موجود مبتنی بر منافع جمعی در سطح ملی و منطقه­ای می‌توانند نقشی بی‌بدیل در همگرایی جهان اسلام ایفا ک قدرت‌های منطقه‌ای همواره موتور محرکۀ توسعه و امنیت منطقه­ای در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی هستند. به‌طوری که سیاست‌های کلان منطقه در ابعاد مختلف با سیاست‌ها و خط‌مشی‌های قدرت‌های منطقه‌ای خود را سازگار و همسان می‌کنند و این وضعیت طیفی از فرصت تا تهدید را به منطقۀ جهان اسلام تحمیل کرده است. قدرت‌های منطقه‌ای با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی، اقتصادی، جغرافیایی و نظامی خود می‌توانند منطقه را به‌سوی رقابت و تنش سوق دهند یا با استفاده از دیپلماسی عمومی و درک ظرفیت‌های موجود، منطقه را به‌سوی همگرایی ببرند و هم‌سوی با آن توسعۀ پایدار و امنیت پایدار را در منطقه به ارمغان بیاورند. نمونۀ درک صحیح از منطقه و نقش سازندۀ قدرت‌های منطقه‌ای در همگرایی در اتحادیۀ اروپا به‌طور کامل مشهود است و نمونۀ نقش مخرب قدرت‌های منطقه‌ای در همگرایی در جهان اسلام برجسته است. در جهان اسلام قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ایران و عربستان وجود دارند که با توجه به وزن بالای ژئوپلیتیکی دو قدرت در صورت درک واقعیت­های موجود مبتنی بر منافع جمعی در سطح ملی و منطقه­ای می‌توانند نقشی بی‌بدیل در همگرایی جهان اسلام ایفا کنند، اما به‌دلایل گوناگون ساختاری و کارکردی دو قدرت نقشی سازنده در همگرایی جهان اسلام ایفا نکرده‌اند. در این پژوهش از روش توصیفی‌تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی در پی پاسخ‌گویی به این پرسش هستیم که نقش قدرت‌های منطقه‌ای در واگرایی در جهان اسلام چیست؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در جهان اسلام با محوریت دو قدرت منطقه‌ای ایران و عربستان به‌دلیل اختلافات بر سر حوزۀ نفوذ، تضادهای ایدئولوژیکی، اختلاف ساختار سیاسی قدرت‌ها و اختلافات ژئواکونومی قدرت‌های منطقه‌ای ایران و عربستان نقش مخربی در همگرایی در جهان اسلام داشته‌اند. نند، اما به‌دلایل گوناگون ساختاری و کارکردی دو قدرت نقشی سازنده در همگرایی جهان اسلام ایفا نکرده‌اند. در این پژوهش از روش توصیفی‌تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی در پی پاسخ‌گویی به این پرسش هستیم که نقش قدرت‌های منطقه‌ای در واگرایی در جهان اسلام چیست؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در جهان اسلام با محوریت دو قدرت منطقه‌ای ایران و عربستان به‌دلیل اختلافات بر سر حوزۀ نفوذ، تضادهای ایدئولوژیکی، اختلاف ساختار سیاسی قدرت‌ها و اختلافات ژئواکونومی قدرت‌های منطقه‌ای ایران و عربستان نقش مخربی در همگرایی در جهان اسلام داشته‌اند.

جهان اسلام, ژئواکونومی, ژئوپلیتیک, قدرت‌های منطقه‌ای, واگرایی