مجید عباسی - دانشیار روابط بین الملل، دانشگاه عالمه طباطبائی، تهران، ایران
رضا عمویی - دانش آموخته کارشناسی ارشد مطالعات منطقه ای، دانشگاه عالمه طباطبائی، تهران، ایران

یکی از ویژگی‌های مهم و بنیادین اجتماعی و سیاسی لیبی که در طول تاریخ منشأ تحولات سیاسی بوده است و نمی‌شود آن را در تحولات سیاسی این کشور نادیده بگیریم، نقش و عملکرد ساختارهای قومی و قبیله‌ای است. ساختارهایی که در طول تاریخ و از زمانی که این سرزمین در کنترل امپراتوری عثمانی بود و در دورۀ استعمارگران بریتانیایی و ایتالیایی و در دورۀ پس از استقلال و تشکیل نظام سلطنتی و سپس از زمان کودتای قذافی تا سرنگونی آن در سال ۲۰۱۱ همواره حضور پررنگی در نظام سیاسی و اجتماعی و حتی اقتصادی لیبی داشته و جامعۀ سیاسی این کشور را تحت تأثیر قرار داده است. در این پژوهش به این پرسش اصلی پاسخ می‌دهیم که ویژگی‌ها و مؤلفه‌‌های قومی و قبیله‌ای چه نقشی در خیزش مردمی و تحولات انقلابی سال ۲۰۱۱ لیبی داشته‌اند؟ یافته‌‌های پژوهش نشان می‌دهند که ویژگی‎ قبیله‎گرایی، یکی از مشخصه‎های بارز و برجسته در مسائل جامعه‌شناختی مرتبط با لیبی است که در دوره‎های مختلف تاریخ سیاسی این کشور و به‌ویژه در دورۀ قذافی و با وجود تلاش‌هایی که او برای کنارگذاشتن این ساختار از جامعۀ لیبی داشت تداوم داشته و از دلایل تسریع‌کننده و سازمان‌دهنده به خیزش مردمی سال ۲۰۱۱ بوده است.

اصلاحات سیاسی, خیزش مردمی, ساختارهای قومی, سقوط قذافی, قبیله‌گرایی