آیدا علمدار باغینی - تهران
حسن محمدطهرانی - گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی، واحد زرند، دانشگاه آزاد اسلامی، زرند، ایران
معصومه بهبودی - گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
علیرضا کیامنش - گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و مشاوره، خوارزمی، تهران، ایران

هدف: هدف پژوهش تعیین و مقایسه اثربخشی سه روش حساسیت‌ زدایی حرکت چشم و بازپردازش، شناختی-رفتاری و رهاسازی هیجانی در کاهش اضطراب بیماران دچار اختلال استرس پس از سانحه بود. روش:  روش پژوهش نیمه آزمایشی با سه گروه آزمایش، یک گروه گواه و طرح پیش ‌آزمون، پس‌ آزمون و پیگیری دو ماهه و جامعه آماری 486 بیمار مراجعه کننده به بیمارستان اعصاب و روان نوریه کرمان در سال 1397 بود. با روش نمونه ‌گیری هدفمند 60 مرد انتخاب و در چهار گروه 15 نفری گمارش تصادفی شد. گروه 1 در 6 جلسه 45 دقیقه‌ای انفرادی حساسیت‌ زدایی با حرکت چشم و بازپردازش شاپیرو (2014) را، گروه 2 در 6 جلسه 1 ساعته گروهی درمان شناختی-رفتاری داگاس و رابیچوود (2007) را و گروه 3 در 6 جلسه 1 ساعته انفرادی فن رهاسازی هیجانی چورچ (2014) را دریافت و هر چهار در سه مرحله سیاهه اضطراب اشپیلبرگر، کروسوچ، لاشن، وَگ و جاکوبز (1983) را تکمیل کردند. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که در سطح 99 درصد اطمینان در گروه 1 اضطراب حالت (36/42 =F،) و صفت (66/12 =F)، در گروه 2 اضطراب حالت (38/5 =F،) و صفت (30/11 =F) و در گروه 3 اضطراب حالت (23/15 =F) و صفت (50/18 =F) کاهش یافته و این تأثیر در پیگیری پایدار مانده و از بین سه روش فقط درمان حساسیت زدایی منظم حرکت‌های چشم و بازپردازش در اضطراب حالت مؤثرتر از دو مداخله‌ دیگر است (015/0=P). نتیجه‌گیری: از آنجا که هر سه روش با تأتیر بر افکار غیرمنطقی و رهاسازی هیجان‌ها منجر به بهبود راهبردهای رفتاری شدند؛ بنابراین روش­هایی موثری برای کاهش اضطراب افراد دچار استرس پس از سانحه محسوب می‌شوند.

استرس پس از سانحه, بازپردازش, حساسیت زدایی, حرکت‌های چشم, رفتاری, رهاسازی هیجان, شناختی