تاریخچه دیاژنز سازند مزدوران و ارتباط دولومیتی شدن با سکانس‌های رسوبی در دشت گنبد، غرب کپه‌داغ

سازند کربناته مزدوران در برش سطح‌الارضی چشمه‌خان در غرب حوضه کپه‌داغ در شمال غرب شهرستان جاجرم، متشکل از دولومیت در بخش‌های قاعده‌ای و بالایی و سنگ آهک‌های نازک تا ضخیم لایه در بخش‌های میانی برش است. این سازند در چاه قزل‌تپه 2 از لایه‌های متناوب سنگ آهک و شیل تشکیل شده است. فرآیندهای سیمانی شدن، میکریتی شدن، نئومورفسیم، انحلال، فشردگی، دولومیتی شدن، ددولومیتی شدن، ایجاد درزه و شکستگی، هماتیتی شدن، پیریتی‌شدن و سیلیسی شدن این رسوبات را تحت تأثیر قرار داده‌اند. دولومیتی شدن، گسترده‌ترین فرآیند دیاژنزی در این سازند به شمار می‎رود. انواع سیمان کربناته شامل سیمان‌های هم‌ضخامت به همراه سیمان‌های هم‌محورحاشیه‌ای، بلوکی، دروزی، شعاعی در نمونه‌های گرینستونی قابل مشاهده هستند. دولومیت‎های سازند مزدوران بر اساس فابریک به چهار گروه بسیار ریز بلور، ریز بلور، متوسط بلور و درشت بلور تقسیم می‎شوند که به جز مورد اول، بقیه ثانویه هستند. این فرآیندها در سه محیط دیاژنزی دریایی، متئوریک و دفنی صورت گرفته‌اند. نتایج آنالیز عنصری سنگ‌های مورد مطالعه نشان دهنده تأثیر فرآیندهای محیط دیاژنز به خصوص متئوریک (افزایش مقدار عناصر آهن و منگنز و همبستگی مثبت‌شان با یکدیگر و کاهش چشمگیر مقادیر استرانسیم) در یک سیستم دیاژنتیکی نیمه بسته تا نیمه باز بوده و به احتمال زیاد کانی‌شناسی اولیه سازند مزدوران از نوع کلسیت (رابطه بین نسبت استرانسیم به کلسیم و منگنز و دامنه تغییرات گسترده مقادیر منگنز) بوده است. دولومیت‌های نوع اول در بیشتر موارد در انتهای سکانس‌های کم‌عمق شونده رو به بالا دیده می‌شوند و مانند فرآیند ددولومیتی شدن نشانه افت سطح آب دریا هستند.

Keywords:

کپه‌داغ , سازند مزدوران , روستای چشمه‌خان , چاه قزل‌تپه 2 , دیاژنز , ژئوشیمی