رخساره‌های رسوبی و منشأ نهشته‌های آهکی خور ریگ (شمال خلیج فارس)

خور ریگ در سواحل غربی استان بوشهر، از محیطهای رسوبی ساحلی مهم شمال خلیج فارس به‌شمار می‌رود. این خور مشخصاً از خورهای به وجود آمده در پناه سدهای ماسه‌ای است که از رخساره‌های رسوبی سد ماسه‌ای، رودخانه‌ای، مرداب و دریایی تشکیل شده است. خور ریگ در واقع بخشی از یک توالی رسوبی پس‌رونده‌ است که با فروکش شدن نسبی تراز دریا در کواترنر پسین به وجود آمده است. در این پژوهش فرض شد که خور ریگ جایگاه رسوب‌گذاری رسوبات گِل‌کربناته در مرداب و ماسه کربناته اوولیتی در بخش دریایی به‌ویژه در طول سد ماسه‌ای است. هدف این مطالعه، شناخت دقیق ابعاد رخساره‌های رسوبی خور ریگ و تعیین منشأ نهشته‌های رسوبی به‌ویژه رسوبات آهکی اوولیتی وگل کربناته در این خور بوده ‌است. به‌منظور آزمون مفروضات تحقیق در مطالعات میدانی نمونه‌برداری فراگیری از مناطق منشأ و رخساره‌های رسوبی خور ریگ و در مطالعات آزمایشگاهی توزیع اندازه رسوبات و شاخصهای آماری و مقاطع نازک از 20 نمونه از رسوبات درشت دانه مناطق منشأ و خور ریگ تهیه شد. نتایج نشان داد که درصد آهک در رسوبات ریز دانه بخش مرداب خور ریگ به بیش از 50 درصد می‌رسد. میانگین فراوانی ذرات درشت دانه خور ریگ به ترتیب 11±77 درصد خرده‌سنگ‌، 8±14 درصد فلدسپات و 6±9 درصد کوارتز به دست آمد که خرده‌سنگ‌های آهکی، دارای بیشترین فراوانی هستند. ماسه‌های آهکی اوولیتی با جور شدگی عالی تا 90 درصد رسوبات رخساره‌های دریایی خور ریگ را تشکیل داده‌اند. ترکیب غالب رسوبات درشت دانه مناطق برخاستگاه و رخساره‌های خور ریگ، کالک لیتایت به دست آمد. سازندهای بختیاری و آغاجاری و افقهای درشت دانه پادگانه‌های آبرفتی و رسوبات بادرفتی مهّم‌ترین منابع رسوبات درشت دانه ماسه‌های نهشته شده در سدهای جزرومدی و زبانه‌های ماسه‌ای هستند. این تحقیق بار دیگر قابلیت محیطهای رسوبی ساحلی شمال خلیج فارس برای رسوب‌گذاری نهشته‌های کربناته را اثبات کرده است.

Keywords:

خور ریگ , رخساره‌های رسوبی , گل کربناته , ماسه اوولیتی , خرده سنگ آهکی , کالک لیتایت