فاطمه الزهرا عواطی - استادیار دانشکده الشریعه و الدراسات الاسلامیه، دانشگاه شارجه، امارات متحده عربی- نویسنده
نرگس بهشتی - دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث. (مترجم)

کتابهای رجال پرشماری وجود دارند که به ذکر طبقات، نسب، تاریخ وفات و یا جرح و تعدیل راویان پرداخته اند. کتابهای جرح و تعدیل راویان نیز به انواع مختلفی تقسیم شده و بعضی تنها روات ثقه و برخی تنها ضعفا و متروکین و دسته ای به ذکر ضعفا و متروکین و ثقه در یک کتاب پرداخته اند. از کتابهای مهم در این موضوع، «التاریخ الکبیر » بخاری و «الجرح و التعدیل » ابن ابی حاتم رازی است. در این میان، برخی ابن ابی حاتم را متهم کرده اند که او به کتاب تاریخ کبیر بخاری دست یافت و آن را به خودش نسبت داد به همین دلیل، ترتیب و باب بندی آن همانند کتاب بخاری است و درباره بسیاری از تراجم چیزی بیش از بخاری بیان نمی کند. از این رو، نویسنده در نوشته حاضر تاش می کند تا با مقایسه علمی بین دو کتاب، آشکار سازد که چگونه ابن ابی حاتم در تالیف کتاب «الجرح و التعدیل » از کتاب «التاریخ الکبیر » بخاری استفاده کرد؟ وی در راستای این هدف، نوشتار را با معرفی کتاب التاریخ الکبیر و هدف بخاری از تالیف آن و میزان تحقق این غرض، آغاز کرده و در ادامه، به روش بخاری و اهمیت و امتیازات کتاب اشاره می کند. سپس، کتاب الجرح و التعدیل را معرفی و به بیان هدف ابن ابی حاتم از تالیف آن و میزان تحقق این غرض و نیز اهمیت کتاب می پردازد. در نهایت، نوشته را با بررسی تطبیقی دو کتاب مذکور و ذکر نمونه هایی که ابن ابی حاتم درباره آنها سکوت کرده و بخاری از آنها سخن گفته است، به پایان می رساند.

التاریخ الکبیر، بخاری، الجرح و التعدیل، ابن ابی حاتم رازی، کتابهای رجال، علم رجال، علم حدیث، کتابهای جرح و تعدیل راویان، بررسی کتاب، بررسی تطبیقی، مقایسه علمی