تأثیر رژیم های آبیاری بر عملکرد و کارآیی مصرف آب آبیاری یونجه

بخش وسیعی از کشور از جمله اصفهان که در محدوده مناطق خشـک و نیمه خشک قرار دارد . از جمله راه های مقابلـه بـا خشـکی مـی تـوان بکارگیری عملیات زراعی جهت افزایش میزان ذخیـره آب خـاک و یـا اســتفاده از گونــههــا و ارقــامی کــه تحمــل بیشــتری نســبت بــه دورههــا و تــنشهــای خشــکی داشــته باشــند را نــام بــرد . یونجــه (Medicago sativa) یکی از گیاهان علوفه ای رایج کشت شده در منطقه اصفهان می باشد . در صورتی که بتوان بـا حـذف یـک یـا چنـد آبیاری از محصول یونجه و اختصاص آن به کشـت هـای دیگـر کـه از نظر نیاز به آبیاری در مرحله حساسی هستند می تـوان گـام مـوثری در استفاده و بهره وری بهینه از آب برداشت . گیاه یونجه در برابـر خشـکی مقاومت نسبی خوبی از خود نشان داده و ریشه های آن حتی تا عمـق سه متر هم نفوذ می کند (4 و 8 )ولی نتایج یک آزمایش نشان داده است که یونجـه حـدود 75-90 درصـد آب مـورد نیـازش را تـا عمـق 120 سانتیمتری خاک جذب می کنـد (8) محققـین در یـک مطالعـه رابطـه حساسیت عملکرد علوفه با آب مصرفی گیاه را در سـه واریتـه یونجـه بررسی کردند و یک رابطه خطی بین عملکرد علوفه خشک و تبخیر و تعرق گیاهی ارائـه نمودنـد (11) بـراون و همکـاران (1983) گـزارش نمودند که تنش آبی برروی تعرق و مورفولوژ ی یونجه تـاثیرمی گـذارد (7) عبدالجبار و همکاران (1985) دو روش تعیین شاخص تـنش آب و گیاه را مقایسه کردند و شاخص تنش آب گیاه (CWSI) را بـا نسـبت تبخیر و تعرق اندازه گیری شـده بـه تبخیـر و عملکـرد علوفـه خشـک همبستگی دادند و اظهار داشتند کاهش سطح برگ یکـی از واکـنش - های گیاه نسبت به تنش کمبود آب است و این امر می توانـد ناشـی از کاهش تقسیم سلولی باشد (6) همچنین نتایج یک تحقیـق نشـان داد که با افزایش تنش خشکی ( کمبود آب ) صفاتی نظیر وزن ماده خشک ساقه، برگ، سطح برگ، سطح برگ ویـژه و وزن مـاده خشـک ریشـه کاهش یافتند و صفاتی نظیر نسبت وز ن ماده خشک برگ بـه سـاقه و نسبت وزن ماده خشک ریشه به اندامهای هوایی افزایش یافتند (2) ازآنجایی که خاک اولین گیرندة آب آبیاری می باشـد معقـول بـه نظـر می رسد که میزان تخلیه آب خاک به وسیله ریشه نبات مبنـای خـوبی برای تعیین زمان آبیاری باشد (12) محققین دانشگاه نبر اسـکا گـزارش کردند که وقتی رطوبت قابل استفاده بین 35 تا 80 درصد باشد یونجـه بهترین رشد را دارد (8) همچنین توصیه شده که زمـان آبیـاری بـرای یونجه در خاک های شنی بهتر است مـوقعی باشـد کـه رطوبـت قابـل استفاده بیشتر از 35 درصد و درخاک های ریز دانه بیشتر از 50 درصـد تخلیه نگردیده باشد (8) دورنبوس و کاسام (1979) اظهـار داشـتند کـه تخلیه معادل 50 درصد آب قابل استفاده زمـان مناسـبی بـرای انجـام آبیاری در محدوده وسیعی از انواع محصولات و خاک ها می باشد (9) از طرفی حداکثر میزان تخلیه مجاز رطوبت برای یونجـه را 65 درصـد و عمق موثر ریشه را 180 سانتیمتر گزارش کردند (10) بطور کلی آبیاری یونجه در خاک متوسط زمانی انجام می شود که حـدود 60-50 درصـد آب قابل دسترس از منطقه عمق موثر ریشه خـارج شـود و ایـن بـدان معنی است که با انجام آبیاری در این زمان حدود 16-13 سانتیمتر آب مصرفی می شود (13) عقدایی و رضایی (1378) متوسط تبخیر و تعرق پتانســیل یونجــه در اصــفهان را 1182 میلیمتــر گــزارش کردنــد (3) نیشابوری و صادقی (1382) نتیجه گرفتند که اخـتلاف عملکـرد مـاده خشک و تر در بین روشهای مختلف تعیـین زمـان آبیـاری در سـطح یک درصد معنی دار می باشـد (5) سـعید و همکـاران (1997) نتیجـه گرفتند که چنانچه دور آبیـاری از هفـت روز بـه 14 روز برسـد میـزان محصول 25 درصد کاهش خواهد یافت و رابطه بین ماده خشک و آب مصرفی یک تابع خطی بود (14) ابراهیمی پاک (1379) نتیجـه گیـری کرد که در کم آبیاری با صرفه جویی 20 درصد آب مصرفی نسـبت بـه آبیاری کامـل بـرای یونجـه عملکـ رد محصـول پـنج درصـد کـاهش می یابد (1) تولید اقتصادی یونجه حداقل 10 تـن علوفـه خشـک و 50 تن علوفه تر در هکتار در سال در نظر گرفته شده است (4).