مهران اوچی اردبییلی - دانشجوی دکتری تخصصی رشته گیاهان دارویی، هییت علمی جهاد دانشگاهی واحد استان اردبیل
سید کریم تهامی - دانشجوی دکتری تخصصی اصلاح و بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی، عضو جهاد دانشگاهی واحد استان اردبیل -

فندق یکی از خشک میوه های مهم دنیا محسوب می شود. برای انجام این طرح ابتدا بر اساس وسعت، خصوصیات جغرافیائی و تنوع احتمالی موجود بین توده های فندق کشور، تعداد 98 درخت هم سن که در بازدیدها مقاومت نسبی به سرما داشته و دارای عملکرد کمّی و کیفی مناسبی بود، انتخاب شدند. ثبت مکان کلیه افراد نمونه برداری شده با دستگاه جی پی اس صورت گرفته و محل ژنوتیپ ها بر روی نقشه به کمک نرم افزار ARC-GIS تعیین گردید. در طی دو سال بررسی بر اساس 25 صفت آگرومورفولوژیکی 48 ژنوتیپ انتخاب شدند. نمونه های برگی و میوه طبق جدول زمان بندی طرح از توده های برتر جمع آوری شد. نتایج مطالعه نشان داد که بیشترین مقدار ضریب تغییرات به صفات «شیار جانبی مغز» (36/94%)، «36/26%) و «شکل نوک میوه» (33/78%) تعلق داشت. آنالیز چند متغیره نشان داد که 10 جز اول مسئول 73/35% کل تغییرات بود. در بین صفات بیشترین همبستگی مثبت معنی داری در سطح احتمالی یک درصد بین صفات «عادت رشد» با «قدرت رشد»؛ «تراکم شاخه دهی» با «پاجوش»؛ «میزان فنول» با «آنتی اکسیدان»؛ درصد وزنی مغز «اندازه مغز»، «شکل مغز» با «میزان فنول» مشاهده شد. آنالیز کلاستر بر اساس هر دو فاکتور صفات و داده های نشانگر ریزماهواره فندق ژنوتیپ های مورد مطالعه را به 5 گروه تقسیم کرد. قرارگیری ژنوتیپ ها در کلاستر حاصل از صفات مورفولوژیکی با پراکنش جغرافیایی آن ها تطابق داشت ولی در کلاستر حاصل از داده های نشانگری چنین تطابقی مشاهده نگردید. این نشان می دهد که از نظر ژنتیکی ژنوتیپ های برتر انتخاب شده دارای تنوع قابل ملاحظه ای بوده و سهم واریانس ژنتیکی از واریانس محیطی بیشتر بود. در کل از 48 ژنوتیپ انتخاب شده در مطالعه حاضر می توان به عنوان پایه ژنتیکی فندق بومی کشور در تلاقی ها استفاده کرد.

فندق، صفات مورفولوژیکی، آنالیز کلاستر، آنالیز چند متغیره