عبدالرحیم گواهی - رییس انجمن آینده نگری ایران و دبیر شورای آینده نگری فرهنگستان علوم
مینا بابایی - فرهنگستان علوم

در عصر حاضر که حرکت شتابناک علوم و فناوری‌ها بیش از گذشته وجود خود را بر محیط پیرامون تحمیل می‌سازد و همگرایی و هم‌افزایی علوم نیز این روند حیرت‌آور را سرعتی دو چندان بخشیده است، ایجاد رصدخانه‌های علوم و فناوری‌ بیش ‌از پیش عمومیت‌یافته است. رصد علوم و فناوری‌ که از آن با نام "دیده‌بانی" و "پایش محیطی" نیز یاد می‌شود مطالعه، بررسی و کنکاش نظام‌یافته‌ای است که به منظور کشف علم و فناوری‌های در حال ظهور، نو پیدا و مغفولی انجام می‌شود که می‌توانند بیشترین تأثیر را بر سیاست‌ها و سوگیری‌های یک سازمان، نهاد یا کشور داشته باشند. رصد علم و فناوری از این چشم‌انداز به مثابه راداری است که رویدادهای جدید، غیرمنتظره و بزرگ و کوچک دنیا را به گونه‌ای نظام‌مند و وظیفه‌گرا نشان می‌دهد.در مقاله حاضر ضمن مرور آثار و نوشته‌ها و مبانی نظری آینده‌نگاری، وضعیت موجود آینده‌نگاری در ایران و چند کشور منتخب جهان با استفاده از روش مطالعه تطبیقی و اسنادی مورد بررسی قرارگرفته است. در این مقاله از روش پیمایشی (پرسشنامه و مصاحبه عمیق) برای بخش ایران و مطالعه تطبیقی و اسنادی برای سایر کشورها استفاده‌ شده ‌است.پس از بررسی وضعیت آینده نگری در جهان و ایران به بررسی چالش های آینده پژوهی در کشور و ارائه راهکارهایی برای مواجهه با این چالش ها پرداخته شده است.

آینده‌نگاری, آینده پژوهی, علم و فناوری, ایران