محمد صحرایی اردکانی - استادیار دانشگاه اردکان
سیدمسعود فخری - دانشجوی کارشانسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه اردکان
محمدحسن زاهدی میل سفید - دانشجوی کارشانسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه اردکان

قاعده مقابله به مثل به معناي اجراي مشابه عملی است که علیه یا له شخصی انجام شده است. در آیاتی از قرآن به هر دووجه این قاعده اشاره شده است. در تاریخ و سیره ي نبوي مشاهده می شود ایشان با اجراي قاعده یک قبول ضمنی و مهرتأییدي بر انجام این قاعده زده اند. این قاعده ي فقهی موارد استفاده ي زیادي دارد. یکی از این موارد پرداخت دیه در دو قسمقتل عمدي و شبه عمد است. دیه یک پرداخت مالی به حساب می آید که جانی آن را به سبب جنایاتی که بر نفس، عضو و یامنفعت وارد آورده است به اولیاي دم یا مجنی علیه پرداخت می کند. در این دو قسم قتل اتفاق فقها به پرداخت دیه توسطجانی نظر داده اند؛ بنابراین شخص جانی که مرتکب جنایت قتل شده است باید با پرداخت دیه جبران جنایتی نماید کهمرتکب شده است. دیه در جنایات عمدي با توجه به قاعده ي مقابله به مثل به دو صورت پرداخت می شود. در مواردي کهقصاص امکان ندارد پرداخت دیه خود یک عملی به اصالت قاعده ي مقابله به مثل است. این مورد در قصاص و پرداخت دیهدر قتل شبه عمد نیز ثابت است. در موردي که دیه با تراضی تعیین می شود به مفهوم قاعده یا به عبارت بهتر به مفهوم عرفیقاعده عمل می شود. درنهایت براي اینکه به مفهوم عرفی قاعده نزدیک شد بایست تأملی در ملاك و میزان دیه شود.

مقابله به مثل، قتل عمد، قتل شبه عمد، دیه