علیرضا کوچکزایی - دانشگاه هنر اسلامی تبریز
مهسا سعیدی مهرآباد - دانشگاه هنر اسلامی تبریز

آهن و محصولات خوردگی آن از جمله عوامل موثر در فرایند تخریب آثار چرمی، به‌ویژه نمونه‌های مدفون هستند. بر این اساس هدف از این مطالعه، ارزیابی تأثیرات محصولات خوردگی آهن در شدت تخریب چرم است. در این راستا یک نمونه چرمی حاصل از خاک‌برداری محوطه کارخانه چرم خسروی تبریز (دانشگاه هنر اسلامی تبریز) مورد مطالعه قرار گرفت. بر اساس خصوصیات ظاهری، این چرم در شرایط تدفین در مجاورت آهن و محصولات خوردگی آن قرار داشته است. جهت ارزیابی ساختاری بخش‌های مختلف چرم و شدت تخریب آنها، از آزمون نقطه‌ای شناسایی آهن، اندازه گیری میزان خاکستر چرم، µ-XRF، طیف سنجی UV-Vis و FTIR و بررسی میکروسکوپی استفاده شد. همچنین طیف‌های FTIR بر اساس تابع گوسی برازش شد و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که این نمونه با استفاده از نمک‌های کروم دباغی شده و احتمالاً از آهک جهت موزدایی آن استفاده شده است. بررسی چهار نقطه از این نمونه، حضور آهن با میزان متفاوت را در بخش‌های مختلف چرم نشان داد، به عبارتی بخشی از چرم در تماس مستقیم با آهن قرار داشته است و به مرور محصولات خوردگی به ساختار چرم نفوذ کرده و موجب اختلاف در میزان آهن در بخش‌های مختلف آن شده‌اند. بررسی خصوصیات ساختاری این نواحی نشان داد که با افزایش آهن، تغییر در یکپارچگی ساختار مارپیچ سه جزئی کلاژن و هیدرولیز آن افزایش یافته و از طرفی تشدید اکسایش کلاژن را نیز به‌همراه داشته است.  

Leather, Collagen, Chromium tanning, Degradation of leather, Iron, FTIR, چرم, کلاژن, دباغی کروم, تخریب چرم, آهن, FTIR