پرویزه شریفی زیوه
رسول فخاری
بهروز خلیل طهماسبی
سودا قاسمی

چکیده مقدمه: کنجد گیاهی دانه روغنی بوده که از لحاظ چربی و پروتیین دانه اهمیت اقتصادی بالایی دارد. با توجه به عملکـرد کم کنجد، کشت آن در مقایسه با سایر محصولات کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا یافتن رقمی پرمحصول با عملکرد بالا و درصد روغن بالا در این زمینه ضروری به نظر می­رسد. مواد و روش­ها: جهت بررسی خصوصیات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام برتر کنجد در شـرایط اقلیمـی منطقه شمال غربی کشور، آزمایشی در سال زراعی ۱۳۹۷-۱۳۹۶ روی ۱۰ رقم کنجد در قالب یک طرح بلوک­های کامل تصادفی با ۳ تکرار اجرا گردید. ارقام مورد بررسی شامل اولتان، یکتا، مغان ۱۷، کرج ۱، ناز چند شاخه، ورامین ۳۷، چینی، هندی ۱۴، پاناما و محلی بهبهان بودند. نتایج: نتایج نشان داد که ارقام مورد مطالعه از نظر صفات تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، شاخص سطح برگ، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره گلدهی، تعداد شاخه­های فرعی، ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، درصد روغن، عملکرد روغن، وزن هزاردانه و عملکرد دانه دارای اختلاف معنی­داری بودند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که رقم یکتا بیشترین مقادیر تعداد کپسول در بوته (۲۰۰/۱۱۵)، تعداد دانه در کپسول (۹۶۷/۹۲)، شاخص سطح برگ (۴۸/۲)، عملکرد بیولوژیک (۱۷/۶۵۹۱ کیلوگرم در هکتار)، درصد روغن دانه (۰۳/۵۵ درصد) و طول دوره­ی گلدهی (۶۳۳/۳۸) را به خود اختصاص داده در حالیکه رقم هندی ۱۴ کمترین میزان صفات مذکور را داشت. همچنین نتایج نشان داد که رقم یکتا با داشتن ۳۳/۱۲۳ سانتیمتر دارای بیشترین ارتفاع، با تولید ۲۳/۸۱۱ کیلوگرم در هکتار بالاترین مقدار عملکرد روغن و بالاترین عملکرد دانه (۷۷/۱۴۷۳ کیلوگرم در هکتار) را در بین ارقام به خود اختصاص داده و ارقام های هندی ۱۴ و چینی کمترین میزان صفات مذکور را داشتند. نتیجهگیری: بهطور کلی می­توان گفت رقم یکتا با توجه به برتر بودن از لحاظ صفات مورد بررسی جهت کشت اول در منطقه مغان قابل توصیه است؛ اما با توجه به اینکه در منطقه مغان کنجد به صورت کشت دوم صورت می­گیرد و زودرسی اهمیت زیادی دارد؛ لذا کشت رقم زودرس پاناما جهت تولید بیشترین عملکرد دانه و کشت رقم مغان ۱۷ برای تولید روغن توصیه می­گردد. واژههای کلیدی: ارقام کنجد، تعداد کپسول در بوته، درصد روغن، عملکرد دانه

ارقام کنجد, تعداد کپسول در بوته, درصد روغن, عملکرد دانه