عوامل مؤثر بر پدیده شیشه‌ای شدن بافت گیاهی در شرایط کشت درون‌شیشه‌ای و راهکارهای مقابله با آن مطالعه موردی: گیاه میخک (Dianthus caryophyllus L.)

پدیده شیشه‌ای شدن ناشی از تغییرات نامطلوب فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی در بافت گیاهی است. در بافت‌های شیشه‌ای شده تعداد دستهجات آوندی، سلول‌های روزنه و سلول‌های کوتیکول برگ کاهش می‌یابد و واکوئل‌ها در سلول‌های مزوفیل برگ حجیم می‌شوند. عوامل متعددی بر پدیده شیشه‌ای شدن موثر می‌باشد که از مهم‌ترین این عوامل نوع تنظیم کننده‌ی رشد، نوع و غلظت سیتوکینین‌، نسبت یون نیترات به آمونیوم در محلول غذایی، نوع و مقدار آگار، تهویه و تعداد دفعات واکشت می‌باشد. افزایش غلظت آگار به علت کاهش رطوبت محیط کشت باعث کاهش این پدیده می‌گردد. درحالیکه افزایش غلظت هورمون سیتوکینین‌ و کاهش نسبت یون نیترات به آمونیوم در محیط کشت باعث افزایش آن می‌شود. حضور هورمون BA نسبت به سایر سیتوکینین‌ها و همچنین فیتاژل نسبت به سایر انواع آگار باعث افزایش پدیده شیشه‌ای شدن می‌شوند. استفاده از درپوش پارافیلم به علت افزایش تبادلات گازی باعث کاهش تجمع اتیلن و در نتیجه کاهش میزان شیشه‌ای شدن می‌گردد. کاربرد سیستم سرمادهی از کف می‌تواند باعث کاهش فعالیت تمامی آنزیم‌های آنتی اکسیدانت گردد و منجر به کاهش میزان شیشه‌ای شدن شاخساره‌ها می‌گردد. لذا با توجه به نتایج گزارش شده، جهت کاهش میزان پدیده شیشه‌ای شدن در شرایط درون شیشه‌ای، کاربرد سیتوکینین با غلظت‌های پایین‌تر، جایگزین نمودن BA با سایر سیتوکینین‌های رایج و در صورت لزوم کاربرد غلظت‌های پایین BA (5/0 میلی‌گرم در لیتر)، استفاده از درپوش پارافیلم، افزایش غلظت آگار تا حد قابل قبول (10 گرم در لیتر)، کاربرد سیستم سرمادهی از کف، کاهش تعداد دفعات واکشت تا حد امکان و سازگار نمودن هرچه سریعتر گیاهچه‌های کشت بافتی پیشنهاد می‌گردد.

Keywords:

Agar concentration , Number of subculturing , Ratio of ammonium to nitrate , Type of growth regulator , Vessel closure type , تعداد دفعات واکشت , شیشه‌ای شدن , غلظت آگار , نسبت آمونیوم به نیترات , نوع درپوش , نوع تنظیم کننده‌ی رشد