پرستو شریفی - دانشگاه تهران
مهدی شرفا - دانشگاه تهران
محمد حسین محمدی - دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

سابقه و هدف: شور و سدیمی شدن خاک‌ها از مهم‌ترین عوامل تخریب اراضی، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان به شمار می روند. خاک های شور- سدیمی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی نامطلوبی دارند که باعث کاهش جذب عناصر غذایی توسط گیاهان و درنهایت افت رشد و عملکرد آن ها می‌گردد. کاربرد اصلاح کننده ها ازجمله مواد آلی، اغلب می‌تواند راهکاری مناسب در جهت اصلاح و بهبود باروری خاک های شور- سدیمی باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش خاک شور-سدیمی از استان البرز، تهیه شد و سپس در سه سطح 1، 3 و 5 درصد وزنی، با کودهای گاوی، ورمی کمپوست و آزولا مخلوط شد و به مدت پنج ماه در دمای 20 درجه سلسیوس تحت انکوباسیون قرار گرفت. سپس در خاک تیمارها، بذر گیاه گلرنگ کاشته شد و به مدت دو ماه در گلخانه قرار گرفت. در این دوران، رطوبت خاک در حد رطوبت مزرعه، از طریق توزین هفتگی و آبیاری با آب مقطر حفظ گردید. بعد از این دوران، شاخص‌های گیاهی شامل: ارتفاع اندام هوایی، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، میزان کلروفیل برگ ها و سطح برگ های گیاه گلرنگ به دقت اندازه گیری شد و مشاهده شد که افزودن کودها موجب تغییر در رشد گیاه گلرنگ نسبت به تیمار شاهد شده است. یافته‌ها: پس از سپری شدن دوران انکوباسیون و سپس دوران کشت، مشاهده شد افزودن اصلاح کننده‌ها موجب تغییر در رشد گیاه گلرنگ نسبت به تیمار شاهد می‌شود. کمترین ارتفاع ساقه مربوط به تیمار 5 درصد کود گاوی و بیشترین ارتفاع گیاه گلرنگ، مربوط به تیمار 5 درصد کود ورمی‌کمپوست بود که از نظر آماری با تیمار شاهد، تفاوت معنی‌داری داشتند. تیمارهای 3 و 5 درصد کود ورمی‌کمپوست و1 درصد کود آزولا بیشترین وزن تر ریشه و اندام هوایی را نسبت به سایرین به طور معنی‌دار داشتند که این بیانگر وجود بیشترین آب قابل دسترس در این تیمارها جهت استفاده‌ی گیاه گلرنگ می‌باشد. تیمارهای مختلف، روی افزایش وزن خشک گیاه گلرنگ تأثیر معنی‌داری نداشتند. میزان کلروفیل برگ گیاه گلرنگ در تیمارهای مختلف نسبت به شاهد، تفاوت معنی‌داری نداشت، به استثنای تیمار 5 درصد کود گاوی که کاهش معنی‌دار و تیمار 3 درصد کود آزولا ، افزایش معنی‌دار نسبت به شاهد نشان داد. سطح برگ در تیمارهای 5 درصد ورمی‌کمپوست و 1 درصد کود آزولا، افزایش معنی‌داری داشت و تیمار 5 درصد کود گاوی در کمترین سطح برگ را داشت. نتایج: تغییرات رشد گیاه گلرنگ در تیمار کود گاوی عمدتاً منفی ظاهر گردید، در حالی‌که تیمار کود آزولا با تغییرات ناچیزی و تیمار کود ورمی‌کمپوست با تغییرات مثبت معنی‌دار در اکثر آنالیزهای گیاهی ظاهر شد. به طور دقیق‌تر 5 درصد کود ورمی‌کمپوست و سپس 3 درصد کود آزولا می‌تواند در خاک شور-سدیمی، مناسب‌ترین بستر را برای رشد گیاه گلرنگ فراهم آورد. بنابراین با توجه به نتایجی که از این آزمایش به دست آمده، در شرایط مشابه، استفاده از کود گاوی در خاک های شور-سدیمی توصیه نمی‌شود.

اصلاح خاک شور- سدیمی, انکوباسیون, کود آلی, گیاه روغنی