اثر بیوچار ضایعات شاخ و برگ درخت پسته بر خصوصیات رشدی گیاه گلرنگ

سابقه و هدف: مدیریت و استفاده صحیح از ضایعات کشاورزی یکی از راهکارهای مهم توسعه پایدار بخش کشاورزی در ایران به حساب می‌آید. با توجه به اینکه بیشتر سطح کشور را اراضی خشک و نیمه‌خشک فرا گرفته و در این اراضی تجزیه سریع مواد آلی و کمبود آن در خاک یکی از مشکلات بخش کشاورزی و منابع طبیعی به حساب می‌آید، جلوگیری از سوزاندن و استفاده بهینه از این ضایعات هم کمبود مواد آلی خاک را جبران می‌کند و هم از آلودگی محیط زیست جلوگیری می‌نماید. با توجه به ماندگاری بالای بیوچار در خاک، استفاده از آن در زمین‌های کشاورزی جهت تأمین مواد آلی برای رشد گیاه و به عنوان اصلاح کننده‌ برای بهبود خصوصیات خاک، می‌تواند راهکار مفیدی برای مدیریت پسماندهای آلی باشد. با توجه به گسترش کشت پسته در مناطق مرکزی ایران سالانه از هرس سرشاخه‌های آن مقادیر متنابهی ضایعات حاصل می‌شود که معمولاً به منظور جلوگیری از گسترش آفات سوزانده می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی اثر بیوچار ضایعات پسته بر خصوصیات رشدی گیاه گلرنگ می‌باشد. مواد وروش‌ها: به‌منظور بررسی اثر بیوچار بر خصوصیات رشدی گیاه گلرنگ، آزمایشی به‌صورت طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار، انجام شد. تیمار بیوچار که از چوب درخت پسته در دمای 500 درجه سانتی‌گراد در شرایط کم اکسیژن تهیه شده بود در چهار سطح صفر، 1، 2 و 4 درصد وزنی مورد پژوهش قرار گرفت. در پایان دوره رشد، گیاهان جمع‌آوری شد و صفات سطح، طول و عرض برگ، تعداد برگ زرد، سبز و مجموع آنها، فاصله میان‌گره، وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه، ارتفاع ساقه، مدت جوانه‌زنی از زمان کشت، محتوای نسبی آب برگ، درصد نشت یونی، شاخص کلروفیل برگ، غلظت سدیم، پتاسیم و فسفر و نسبت غلظت سدیم به پتاسیم اندازه‌گیری شد. داده‌ها در نرم افزار SAS آنالیز گردید و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر تیمار بیوچار بر صفات سطح برگ، وزن تر و خشک گیاه، وزن خشک ریشه، ارتفاع گیاه، کلروفیل برگ، درصد نشت یونی، محتوای نسبی آب برگ، غلظت سدیم، فسفر و پتاسیم و نسبت غلظت سدیم به پتاسیم معنی‌دار بود اما اثر این تیمار بر شاخص‌های طول و عرض برگ، تعداد برگ سبز و زرد و مجموع آنها، وزن تر ریشه ، فاصله میان‌گره و مدت زمان جوانه‌زنی از زمان کاشت معنی‌دار نبود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که بالاترین میزان سطح برگ (25/413 میلی‌متر مربع)، وزن خشک ریشه (17/1 گرم)، وزن تر (79/3 گرم) و خشک گیاه (89/0 گرم)، ارتفاع گیاه (25/52 سانتی‌متر)، محتوای نسبی آب برگ (2/89)، غلظت پتاسیم (81/2 درصد) و فسفر (24/0 درصد) در بالاترین سطح بیوچار (4 درصد وزنی) به‌دست آمد. همچنین بالاترین شاخص سطح کلروفیل برگ (8/53) در تیمار یک درصد بیوچار و بالاترین درصد نشت یونی (75/81 درصد)، غلظت سدیم (35/3 درصد) و نسبت سدیم به پتاسیم (63/1) در تیمار شاهد مشاهده شد. نتیجه‌گیری: این تحقیق نشان داد کاربرد بیوچار می‌تواند خصوصیات مرفوفیزیولوژیک و غلظت عناصر ضروری مانند فسفر و پتاسیم در اندام هوایی گیاه گلرنگ را بهبود بخشد و در این زمینه میزان مصرف بیوچار دارای اهمیت می‌باشد. با توجه به آنالیز بیوچار از نظر عناصر غذایی و محتوای کربن، به نظر می‌رسد که احتمالاً کاربرد بیوچار با بهبود وضعیت تغذیه‌ای این عناصر در خاک و همچنین افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت خاک به‌دلیل داشتن محتوای بالای کربن آلی بیوچار، بتواند محیط مناسب‌تری برای رشد گیاه فراهم آورده و از این طریق باعث بهبود شاخص‌های رشدی شود. بنابراین در صورت استفاده صحیح از ضایعات پسته و سایر محصولات کشاورزی به صورت بیوچار می‌توان ضمن جلوگیری از آلودگی محیط زیست، بخشی از کمبود مواد آلی خاک‌های مناطق خشک را از این طریق جبران کرد.

Keywords:

بیوچار , گلرنگ , صفات مورفولوژیک , صفات فیزیولوژیک