سمیه بهمن آبادی - دانشجوی دکتری سنجش و اندازهگیری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
محمدرضا فلسفی نژاد - دانشیار گروه سنجش واندازهگیری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
علی دلاور - استاد ممتاز گروه سنجش و اندازهگیری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
نورعلی فرخی - دانشیار گروه سنجش و اندازهگیری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
اصغر مینایی - دانشیار گروه سنجش واندازهگیری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

همترازسازی از مهم‌ترین مسائل در نظام سنجش تربیتی است و عدم برقراری مفروضات آن، اندازه‌گیری را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. در آزمون‌های چندبعدی، استفاده از روش‌های تک‌بعدی همترازسازی، سوگیری نتایج را به دنبال دارد. هدف از اجرای این پژوهش، شناسایی رویکرد بهینه همترازسازی در آزمون‌های چندبعدی بود. شش روش همترازسازی تک‌بعدی و چندبعدی مقایسه شدند. روش همصدک به لحاظ مقاوم بودن در برابر مفروضه تک‌بعدی بودن به‌عنوان ملاکی برای مقایسه سایر روش‌ها مدنظر قرار گرفت. جامعه آماری شامل همه داوطلبان گروه علوم ریاضی و فنی کنکور سراسری سال 96 و 97 بود. داده‎های آزمون ریاضی تعداد 5000 نفر از هر دو سال برای همترازسازی انتخاب شدند. ابعاد آزمون‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای MPLUS وNOHARM  مشخص شد. برای برآورد پارامترهای تک‌بعدی از بستهltm  و برای برآورد پارامترهای چندبعدی از بسته mirt در نرم‌افزار R استفاده شد. همترازسازی نمره مشاهده شده و نمره واقعی تک‌بعدی IRT با استفاده از نرم‌افزار PIE و همترازسازی همصدک با استفاده از نرم‌افزار R بسته equate انجام گرفت. از بسته‌های mirt، mvnorm و MASS در نرم‌افزار R نیز برای همترازسازی چندبعدی داده‌ها استفاده شد. نتایج نشان داد که در همترازسازی آزمون‌های چندبعدی بهینه‌ترین روش، همترازسازی چندبعدی کامل است و پس از آن روش نمره مشاهده شده چندبعدیِ تک‌بعدی شده، روش‎ مناسبی است، اما استفاده از روش‌های تک‌بعدی نمره مشاهده شده و نمره واقعی در چنین شرایطی، کارایی مناسبی ندارد. بنابراین پیشنهاد می‌شود در همترازسازی آزمون‌هایی که ساختار چندبعدی دارند، از روش همترازسازی نمره مشاهده شده چندبعدی کامل استفاده شود.

همترازسازی چندبعدی کامل, همترازسازی نمره واقعی چندبعدیِ تک‌بعدی شده, همترازسازی نمره مشاهده شده چندبعدی تک‌بعدی شده, همترازسازی همصدک, نظریه پرسش پاسخ چندبعدی