تحلیل روان‌شناختی «انفعالات» و بررسی رابطه آنها با «اختیار» از دیدگاه قرآن کریم

انسان در بعضی موقعیت‌ها، حالت انفعالی به خود می‌گیرد؛ برای مثال خشمگین می‌شود؛ ماهیت این انفعالات چیست؟ و آیا با اختیار انسان و با ثواب و عقاب هماهنگ است یا از انسان سلب اختیار می‌کند؟ هدف پژوهش تحلیل روان‌شناختی انفعالات و اشاره‌ای به رابطه آن با اختیار است؛ برخی از پرسش‌‌های پژوهش عبارت‌اند از: «انفعالات در ساحت روانی انسان چگونه تحلیل روان‌شناختی می‌شود؟»، «اقسام انفعالات از دیدگاه قرآن کدام است و چه رابطه‌ای با مختار بودن انسان دارند؟»، «مصادیق انفعالات قرآنی کدام است؟»، «انفعالات در قرآن چگونه توصیف می‌شوند؟»، «تبیین عِلّی انفعالات چگونه است؟»، «پیش‌بینی و مدیریت انفعالات چگونه ممکن است؟»؛ این پژوهش به روش تفسیر موضوعی (شناسایی آیات مرتبط، بررسی دلالت آیات، رعایت بافت معنایی و سیاق آیات و ملاحظه معانی کنایی و التزامی آیات) انجام شده است. بعضی از دستاوردهای این پژوهش عبارت است از: 1. عواطف انسانی به سه نوع انگیزش، هیجان و احساسات تقسیم می‌شوند؛ 2. انفعالات بسیار فراوان هستند و حالت‌های پیوستاری و ترکیبی نسبت به یکدیگر دارند؛ 3. انفعالات (هیجان‌ها و احساسات) نوعاً در انسان با آثار فیزیکی همراهند و در وی تمایل به عملکرد ایجاد می‌کنند؛ 4. وجود انفعالات با اختیار انسان منافات ندارند.

Keywords:

عواطف , انفعالات , انگیزش , احساسات , هیجانات , اختیار