مصرفِ فرهنگیِ شهر: بررسی تطبیقی فرهنگ مصرف در شهر غربی و اسلامی

شهر مدرن بدون نقش تولیدی آن و شهر پست‌مدرن بدون در نظر گرفتن نقش مصرفی آن در تصور نمی‎گنجد. در شهر پست‏مدرن نه‌تنها کالاها و خدمات بلکه فضاهای عمومی و نیمه عمومی نیز مصرف می‎شوند. امروزه نقش مصرفی در کلیۀ ابعاد شهر چنان رسوخ کرده است که به جزء لاینفکی از زندگی شهری پست‎مدرن تبدیل‌شده است. نگاهی گذرا به شهر ایرانی معاصر نیز حاکی از‎ حرکت آن در راستای پیوستن به اقتصاد و جامعۀ مصرفی جهانی و نظام سرمایه‌داری حاکم بر آن است. اما کاربست نظریه‎های مصرف در جامعۀ ایرانی، با توجه به بستر فرهنگی ویژۀ ایرانی-اسلامی باید با احتیاط انجام شود؛ زیرا ارزش‌های فرهنگی، نقش مهمی در الگوهای مصرف دارند. بر این اساس، بررسی ویژگی‎های مصرف فرهنگی شهر و تبیین مؤلفه‌ها و ابعاد شهر مصرفی غربی و ایرانی در دنیای پست‌مدرن، ضرورت پیدا می‌کند. در این پژوهش، به‌منظور تبیین شهر مصرفی در فرهنگ غربی و مقایسۀ آن با فرهنگ اسلامی از رویکرد واقع‌گرایانه استفاده‌شده­ و به کمک روش مطالعۀ تطبیقی و با استفاده از نظریۀ اعتباریات علامه طباطبایی و مدل تولید فضای لوفور، مؤلفه‌ها و ابعاد مصرف فرهنگی شهرهای فوق مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج پژوهش حاکی از این است که زندگی مصرف­محور غربی، مبتنی بر منفعت فردی است، درحالی‌که فرهنگ و کلیۀ تعالیم اسلامی به منفعت جمعی نسبت به منافع فردی، برتری می‏دهند. بنابراین ازآنجایی‌که فرهنگ و شهر یکدیگر را تولید و حمایت می‌کنند، شهر اسلامی نیازمند فضای شهری مخصوص خود، جهت تعالی جامعه خواهد بود.   

Keywords:

Cultural consumption , Consumer city , Postmodern , Islamic culture. , مصرف فرهنگی , شهر مصرفی , پست ‎مدرن , فرهنگ اسلامی.