پرویز رضوانی مقدم - دانشگاه فردوسی مشهد
جواد شباهنگ - دانشگاه فردوسی مشهد
اعظم لشگری - دانشگاه فردوسی مشهد
مهسا اقحوانی شجری - دانشگاه فردوسی مشهد

بسیاری از گیاهان موجود در عرصه‌های طبیعی کشور ما ایران، از جمله گیاه دارویی گل‌گاوزبان (Echium amoenum Fisch. & C.A.Mey) از دیدگاه دارویی و اقتصادی از پتانسیل بالایی برخوردار هستند. به‌منظور شناخت بهتر پتانسیل‌های زراعی گیاه دارویی گاوزبان ایرانی در عرصه‌های زراعی آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سه سال زراعی 1391- 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از اثر تلفیقی کود‌های آلی در چهار سطح شامل: کود گاوی (30 تن در هکتار)، کمپوست (20 تن در هکتار)، ورمی‌کمپوست (پنج تن در هکتار) و شاهد (عدم مصرف کود) و تیمار تراکم بوته در چهار سطح (چهار، شش، هشت و 10 بوته در مترمربع). با توجه به این‌که گیاه گاوزبان ایرانی در سال اول فقط دارای رشد رویشی است، نتایج به‌دست آمده از سال دوم و سوم آزمایش، حاکی از آن بود که تیمارهای مورد مطالعه اثر معنی‌داری بر تمامی صفات آزمایش همچون ارتفاع بوته، تعداد شاخه اصلی و فرعی، تعداد گل در بوته، و عملکرد تر و خشک گل داشت. نتایج آزمایش حاکی از آن بود که با افزایش تراکم گیاه گل‌گاوزبان در مترمربع، عملکرد تر و خشک گیاه و تعداد گل در پنج گرم گل افزایش و تعداد شاخه اصلی و تعداد گل در بوته کاهش یافت. کاربرد کودهای آلی عملکرد تر و خشک گیاه، ارتفاع، تعداد شاخه فرعی و تعداد گل در بوته گیاه گل‌گاوزبان ایرانی را افزایش داد. به‌علاوه، بیشترین عملکرد تر و خشک گیاه، تعداد گل در پنج گرم گل، تعداد شاخه اصلی و تعداد گل در بوته در سال اول و بیشترین مقدار ارتفاع و تعداد شاخه فرعی در سال دوم مشاهده گردید. به‌طور کلی، به نظر می‌رسد که کاربرد کودهای آلی و استفاده از تراکم‌های مناسب جهت تولید گیاه دارویی گل‌گاوزبان ایرانی در عرصه‌های زراعی از فاکتور‌های مهم در مدیریت زراعی این گیاه محسوب می‌شود.

تراکم, کمپوست, گیاهان دارویی, عملکرد, ورمی کمپوست