ارزیابی ویژگی‌های کمّی و کیفی برنج (Oryza sativa L.) رقم طارم هاشمی در سامانه‌های زراعی متداول، کم‌نهاده و ارگانیک در استان مازندران

با توجه به نوپا بودن کشت ارگانیک برنج در استان مازندران و وجود پتانسیل­های فراوان جهت‌گذار از کشاورزی متداول به کشاورزی ارگانیک، پژوهش حاضر به‌منظور ارزیابی ویژگی­های کمّی و کیفی برنج (Oryza sativa L.) در سامانه­های مختلف زراعی متداول، کم­نهاده و ارگانیک طی سال‎های 1394 و 1395 در سه منطقه مختلف استان مازندران (شهرستان‎ بابل، فریدونکنار و آمل) اجرا شد. برای سامانه­های زراعی ارگانیک، کم‌نهاده و متداول به‌ترتیب، سه‎، چهار و شش مزرعه در این شهرها انتخاب شدند. مزارع انتخابی حداقل طی سه سال گذشته از همان سامانه زراعی مشابه استفاده کرده بودند. در سامانه زراعی ارگانیک، از کود مرغی و کودهای زیستی شامل: ازتوباکتر و بارور2 و جهت مبارزه با آفات و بیماری از زنبور تریکوگراما، فرمون­های جنسی، قارچ­کش­ها و حشره­کش­های زیستی استفاده شد. در سامانه زراعی کم‌نهاده، نهاده­های خارجی تولید، مانند کودهای شیمیایی و آفت‌کش­ها در مقایسه با کشت متداول به حداقل رسانده شد. نتایج نشان داد که در دو منطقه بابل و آمل، سامانه زراعی متداول و کم­نهاده عملکرد دانه بیش‌تری در مقایسه با ارگانیک داشتند. در بین سه منطقه نیز بالاترین عملکرد دانه (33/4978 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد زیستی (33/8532 کیلوگرم در هکتار) گیاه در منطقه فریدونکنار و در سامانه کم‏نهاده به­دست آمد. این مقدار عملکرد به‏ترتیب 73/4 و 80/2 درصد و 90/29 و 12/29 درصد از دو سامانه متداول و ارگانیک بیش‌تر بود. از نظر صفات کیفی نیز علی‌رغم درصد بالاتر پروتئین دانه در سال‌های 1394 و 1395 به­ترتیب (27/6 و 01/4 درصد) در کشت متداول، بیش‌ترین راندمان تبدیل (05/68 و 05/69 درصد) و برنج کامل (70/64 درصد)، طول دانه پس از پخت (46/13 میلی‌متر)، کم‌ترین درصد پوسته نیز در سال­های 1394 و 95 به­ترتیب (47/22 و 86/21 درصد)، سبوس (47/9 و 08/9 درصد) و برنج خرده (00/4 و 14/2 درصد) در کشت ارگانیک حاصل شد. بنابراین کشت کم‌نهاده از نظر کمیت تولید و مصرف کم‌تر نهاده‏های شیمیایی، سامانه زراعی مناسب‏تری شناخته شد، ولی از نظر کیفی و به‌ویژه راندمان تبدیل، کشت ارگانیک بهتر از دو سامانه زراعی دیگر بود. با این‏حال در شرایط فعلی و با در نظر گرفتن عملکرد دانه و نیز کیفیت محصول به‏دست آمده می‏توان سامانه زراعی کم‏نهاده را به‏کشاورزان توصیه نمود.

Keywords:

کشت ارگانیک , متداول , برنج , عملکرد , آمیلوز