عبداله ملافیلابی - گروه زیست فناوری مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد
محمد رضا گزیکی نژاد - آزاد تربت

این آزمایش با هدف بررسی اثر تراکم بوته و محلول­پاشی برگی بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی خاکشیر شیرین (Descurainia sophia L.)، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام اجرا شد. فاکتور‌های آزمایش شامل سه تراکم بوته (10، 20 و40 بوته در مترمربع) و محلول‌پاشی با کود کامل (غلظت پنج در هزار) در سه مرحله سبزینه­ای، قبل از مرحله گلدهی و شروع دانه­بندی و شاهد بود. صفات مورد مطالعه شامل وزن تر و خشک اندام­های هوایی، تعداد شاخه جانبی در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد بذر، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بودند. نتایج نشان داد که  اثر ساده تراکم بوته بر تعداد شاخه جانبی و شاخص برداشت خاکشیر شیرین معنی­دار (05/0≥p) بود. اثر ساده محلول­پاشی برگی بر تعداد شاخه جانبی و وزن هزار دانه معنی­دار (05/0≥p) بود. همچنین اثر متقابل تراکم بوته و محلول­پاشی برگی بر تعداد شاخه جانبی در بوته، وزن خشک اندام­های هوایی، عملکرد بذر، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی­دار (05/0≥p) بود. بالاترین عملکرد بذر، عملکرد بیولوژیک و وزن خشک اندام­های هوایی از تراکم 40 بوته در متر مربع+ محلول­پاشی برگی در مرحله شروع دانه­بندی به ترتیب با 99، 495 و 396 گرم بر متر مربع حاصل شد. کمترین عملکرد بذر مربوط به تراکم 10 بوته در متر مربع+شاهد با 35 گرم بر متر مربع بود. کمترین مقادیر عملکرد بیولوژیک و وزن خشک اندام­های هوایی برای تراکم 20 بوته در متر مربع+ محلول­پاشی در مرحله شروع دانه­بندی به ترتیب با 168 و 126 گرم بر متر مربع مشاهده شد. بالاترین ضریب همبستگی مربوط به عملکرد بیولوژیک با وزن خشک اندام­های هوایی (**97/0r=) بود. بر این اساس، به نظر می­رسد انتخاب تراکم مناسب و محلول­­پاشی برگی راهکاری مدیریتی برای دستیابی پایدار به عملکرد بذر گیاه دارویی خاکشیر شیرین به عنوان گونه­ای مقاوم برای توسعه کشت در مناطق خشک و نیمه­خشک همچون خراسان می­باشد.

ملکرد بذر, کود کامل, مرحله شروع دانه‌بندی, وزن خشک اندام هوایی