ارزیابی اقتصادی تناوب‏های زراعی در کشاورزی حفاظتی منطقه معتدل- سرد مشهد

این مطالعه با هدف ارزیابی اقتصادی دو تناوب زراعی و در قالب کشاورزی حفاظتی انجام شد. آزمایش‏های هر تناوب زراعی با استفاده از طرح کرت‏های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی و با سه تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در 5 سال متوالی انجام شد. تیمارهای آزمایش، شیوه‏های مختلف خاک­ورزی در سه سطح شامل: شیوه متداول خاک‏ورز ی (شخم + دیسک + تسطیح + کاشت با بذرکار)، شخم کاهش یافته (چیزل پکر یا دیسک سبک + کاشت با بذرکار) و بدون شخم (کاشت مستقیم با بذرکار) در کرت­های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح بدون بقایا، حفظ 30% بقایا و حفظ 60% بقایای محصولات مختلف درکرت‏های فرعی قرار داده شدند. سیستم تناوب زراعی رایج این منطقه شامل گندم (Triticum aestivum L.) - ذرت (Zea mays L.) -گندم- خربزه (Cucumis melo L.)- گندم و سیستم تناوب زراعی پیشنهادی یا پایدار شامل گندم- کلزا (Brassica napus L.)-گندم-شبدر ایرانی (Trifolium resupinatum L.)- گوجه‏فرنگی (Solanum lycopersicum L.)- گندم هر کدام بصورت جداگانه با استفاده از روش بودجه‌بندی جزئی مورد بررسی اقتصادی قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز شامل میزان و ارزش نهاده‏های استفاده شده در مراحل کاشت، داشت، برداشت و محصولات حاصل شامل محصول اصلی و کاه و کلش بود. نتایج نشان داد که منفعت خالص تناوب پایدار در مجموع، بیش از دو برابر منفعت خالص تناوب رایج است. در تناوب زراعی رایج تیمار شخم متداول با حفظ 30% بقایای گیاهی با منفعت خالص 246371580 ریال و نرخ بازده 437 درصد بیشترین منفعت خالص و نرخ بازده را داشت. در صورتی‌که در نظام تناوب زراعی پایدار تیمار بدون شخم و بدون بقایا با منفعت خالص 450020790 ریال بیشترین درآمد و کمترین هزینه را داشت. خالص ارزش تولید هر متر مکعب آب در تناوب پایدار  56159 ریال و در تناوب جاری 27157 ریال بود. این نتایج نشان داد، تناوب زراعی که کشاورزان استفاده می‏کنند از نظر اقتصادی توجیهی برای بکارگیری کشاورزی حفاظتی ندارد، اما اگر تناوب زراعی تغییر کند در آن صورت کشاورزی حفاظتی در قسمت حذف ماشین‏آلات آماده سازی زمین، اقتصادی است، اما تمایلی به حفظ بقایا ندارد.

Keywords:

بودجه‌بندی جزئی , کلزا , گندم , منفعت خالص , نرخ بازده