بررسی تطبیقی سیاست خارجی کمالیست‌ها و پساکمالیست‌ها در جمهوری ترکیه

ابرگفتمان کمالیسم، که از دل آن گفتمان غرب‌گرایی در سیاست خارجی برآمد برای حدود 80 سال بر سیاست خارجی ترکیه حاکم بود. اما تکوین پادگفتمان دیگری با نام پساکمالیسم، موجب شکل‌گیری گفتمان دیگری در سیاست خارجی شد که می‌توان آن را پیرامون‌گرایی خواند. مدرنیزاسیون به عنوان دال مرکزی کمالیسم در کنار دال‌های دیگری همچون لائیسیم، ترکیه را به اتخاذ یک سیاست خارجی غرب‌گرایانه و همکاری و همگرایی با اروپا سوق داد. اما تحولات اجتماعی و سیاسی که از دههٔ 1990 آغاز شده بود، به قدرت‌یابی گفتمان پساکمالیسم با دال مرکزی اسلام‌گرایی بروکراتیک در سال 2002 منجر شد. که این تغییر و تحول گفتمان جدید ترکیه را واداشت تا حدودی از یک‌سونگری غرب‌گرایانه خود در سیاست خارجی بکاهد و متوجه مناطق پیرامونی‌اش شود. سؤال اساسی مقاله این است که آیا با قدرت‌یابی پساکمالیست‌ها تغییر معناداری در سیاست خارجی ترکیه رخ داده یا صرفاً تعدیلات کوچکی در رویکرد سیاست خارجی این کشور پدید آمده است؟ در پاسخ، فرضیه مقاله این است که گفتمان کمالیسم در اساس با پساکمالیسم متفاوت است، از این رو با قدرت‌گیری گفتمان جدید، تغییرات مهمی در سیاست خارجی ترکیه پدید آمده است و این تغییرات از طریق رویکرد تطبیقی در سه مورد اتحادیه اروپا، خاورمیانه و مسئلهٔ فلسطین نشان داده شده است. البته این گفتمان نوپدید نمی‌تواند به یک‌باره در ابعاد داخلی و خارجی، از گفتمان هژمونیک پیشین با قدمت هشت دهه به یکباره بگسلد. رویکرد پساکمالیسم هم‌اکنون در مراحل جنینی و تکوین خود است و از این رو در عمر کوتاه حکومت حزب عدالت و توسعه شاهد تغییراتی در درون پساکمالیسم و رویکردهای اتخاذی هستیم و همان‌گونه که در مطالعات موردی نشان داده شده شواهد مهمی از تغییر در سیاست خارجی ترکیه هم‌اکنون نیز قابل مشاهده است.  

Keywords:

Kamalists , Post-Kamalists , Turkey , Foreign Policy , Justice and Development Party , کمالیست‌ها , پساکمالیست‌ها , ترکیه , جهت‌گیری سیاست خارجی , حزب عدالت و توسعه.