بررسی آرایش‌ سازه‌ها و ارتباط آن با ساخت اطلاع در گویش گیلکی لاهیجانی

پژوهش­ حاضر ترتیب ­سازه­های اصلی و عملکرد مبتدا و کانون را با تأکید بر نگاه گفتمانی به نقش­هایی مانند گوینده، شنونده، صحنة ­گفتمان و زمینة ‌کلامی در گویش­ لاهیجانی بررسی ­می­کند. این بررسی در چارچوب پیشنهادی ارتشیک‌شایر (2007) و ویلی (1997) به موضوع می­پردازد. هدف این پژوهش، تعیین ترتیب سازه در گویش لاهیجانی و چگونگی تعامل آن با ساخت اطلاع است. مکالمات گویشوران بومی به مدت هشت ساعت ضبط و جمعاً 800 جمله گردآوری شد. گویش گیلکی لاهیجانی گویشی است فعل پایان که بیش‌ترین فراوانی SOV (صورت بی­نشان) را نشان ­می­دهد. ترتیب ­سازه­ها آزاد و جزو ­زبان­های غیرترتیبی است. چهار نوع مبتدای ­صحنه (پنهان در بافت)، دائمی/ موقت، چندتایی و تهی در این گویش شناسایی شدند. برای تعبیر جملات، حضور حداقل یک مبتدا برای تفسیر جمله الزامی است. مبتداها، اطلاعاتی هستند که می­توانند هم در ابتدا و هم در انتهای جملات ظاهر­ شوند. همچنین دو نوع کانون تقابلی و محدود شناسایی شدند. بافت و شرایط ­کلامی، مبتدا یا کانون‌بودن را تعیین ­می­کنند؛ پس هم مبتدا و هم کانون می­توانند تقابلی باشند. گویش لاهیجانی (در شکل نشان‌دار خود) هم دارای ترتیب سازه آزاد و انعطاف‌پذیر و هم دارای ساخت اطلاع آزاد و انعطاف‌پذیر است که در آن عوامل نحوی و ساخت اطلاع توسط نیت کاربردی گوینده جابه‌جا می‌شوند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که عامل اصلی برای این جابه‌جایی و انعطاف‌پذیری در جملات نیت کاربردی گوینده است.

Keywords:

آرایش ‌سازه , ساخت اطلاع , گویش گیلکی‌ -لاهیجانی