تحلیل نشانه‌شناختی ساختار ادبی سه‌خشتی‌های کُرمانجی

ترانه‌های سه‌خشتی بخشی از ادبیات شفاهی قوم کُرمانج است، که با سه مصراع هشت هجایی با واژه‌هایی برآمده ‌از طبیعت و زندگی روزمره و برپایة تجربیات فردی و خاطرات قومی شاعران ناشناس بومی سروده شده‌اند. در این پژوهش به ‌عنوان یک موردکاوی نشانه‌شناختی با رویکرد تحلیلی ـ تفسیری و با هدف توسعه‌ای، ابتدا به توصیف محتوای کلامی و رده‌بندی واحدهای نشانه‌ای سه‌خشتی‌ها و سپس به ریخت‌شناسی، تحلیل ساختاری و واکاوی دلالت‌های ضمنی آن‌ها پرداخته می‌شود. جامعة آماری این مقاله شامل هفتصد و پنجاه سه‌خشتی کُرمانجی است که از سه کتاب منتشرشده در ایران برداشت شده‌اند. بررسی نشانه‌های رایج نشان داد که در سطح دال، چهار دستة اصلی زیر به‌ ترتیب دارای بیش‌ترین کاربرد در ساخت‌بندی معنا و جانشینی مجازی یا استعاری انسان هستند: 1. نشانه‌های برگرفته از جانوران؛ 2. نشانه‌های برگرفته از گیاهان؛ 3. نشانه‌های برگرفته از اشیا؛ 4. نشانه‌های برگرفته از پدیده‌های طبیعی. دلالت‌های ضمنی (معناهای ثانویه یا لایه‌های معنایی اجتماعی ـ فرهنگی و پیوندهای شخصی) این نشانه‌ها وابستگی ژرفی با ویژگی‌های قومی، شرایط اجتماعی-اقتصادی، سبک زندگی و تجربة دیرپای تاریخی کُرمانج‌ها دارد. بدون شناخت جایگاه این نشانه‌ها و فهم معانی ثانویة آن‌ها، ارتباط ادبی با سه‌خشتی کُرمانجی دشوار خواهد بود.

Keywords:

گویش‌های ایرانی , نشانه‌شناسی , ریخت‌شناسی , ادبیات کُرمانجی , سه‌خشتی