ارسلان میرزایی - دانشآموخته کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
محمد هادی فلاحی - استادیار گروه زبانشناسی رایانهای مرکز منطقهای اطلاع رسانی علوم و فناوری

این مقاله به بررسی جایگاه زنان در ادبیات شفاهی قوم قشقایی از منظر تحلیل گفتمان انتقادی می­پردازد. داده­های مورد بررسی مجموعه­ای از دوبیتی­ها، ضرب­المثل­ها، اصطلاحات و داستان­های فولکوریک قشقایی است که از کتاب­های مردانی رحیمی (1391و1378)، کیانی (1371) و همچنین گردآوری­های نگارندگان به دست آمده است. پژوهش حاضر در پی پاسخ­گویی به این پرسش است که آیا می­توان با بررسی متون و استخراج روابط مبتنی بر ایدئولوژی، روابط قدرت، عرف و سنت­های قومی قبیله­ای به جایگاه زنان در ایل قشقایی پی برد؟ داده­های تحقیق بر اساس الگوی فرکلاف در سه سطح توصیف (واژگان و دستور)، تفسیر (قدرت، ایدئولوژی، بینامتنیت) و تبیین (کارکردگرایی اجتماعی) بررسی شده­اند. در بخش توصیف، داده­ها براساس ارزش­های تجربی، بیانی و رابطه­ای و نحوه­ی بازنمود گفتمان در ساخت­های زبانی، بررسی و سپس در بخش تفسیر و تبیین داده­ها، بافت موقعیتی تولید متون مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بررسی داده­ها مشخص شد در اغلب متون بررسی شده زنان دارای ارزش و منزلتی پایین­تر از مردان هستند ولی این ارزش­گذاری در برخی از متون و در برخی از موقعیت­ها تغییر کرده و شاهد ارزش‌گذاری مثبت نسبت به زنان نیز می­باشیم. به طور کلی زنان در ادبیات شفاهی قوم قشقایی تنها در جایگاه و نقش مادر دارای ارزش مثبت می­باشند و در دیگر نقش­ها ارزش­گذاری چندان مثبتی ندارند و در اغلب موارد، نسبت به مردان نقش برابری ندارند. 

تحلیل گفتمان انتقادی, زن, ادبیات شفاهی قشقایی, الگوی فرکلاف, فولکلور