رجب توحیدیان - استادیار زبان و ادبیات فارسی ، واحد سلماس، دانشگاه آزاد اسلامی، سلماس، ایران

تقی دانش از فضلا و ارباب قلم و از شعرای گمنامِ صاحب سبکِ سنت­گرای اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی است که تحت تأثیر اشعار و افکار شعرای سبک­ های: خراسانی، آذربایجانی، عراقی، مکتب واسوخت و بخصوص سبک هندی قرار گرفته است. در اشعار و غزلیات تقی دانش، با تأسی از شعرای نامدار سبک هندی، دو نوع اندیشه و نگرش متضاد از هم (موافق­ خوانی و مخالف­ خوانی(آشنایی­ زادیی و هنجارشکنی) به چشم می­خورد، یعنی: زمانی نگرشش به عناصر و پدیده­ های شعری و شخصیت­ های مشهور داستانی و تاریخی و قرآنی و اسطوره­ای، همان نگرش کلیشه­ ای و تک بُعدی و تکرار شونده در سنت دیرینۀ ادبی( سبک­ های شعری خراسانی، آذربایجانی، عراقی) است، زمانی نیز با تأسی از شعرای سبک هندی نسبت به همان عناصر و پدیده­های شعری و  شخصیت­ های مشهور نگاه متفاوتی ابراز داشته به هنجارشکنی و مخالف­ خوانی پرداخته است. منظور از مخالف­ خوانی(آشنایی­ زادیی) در شعر تقی دانش، که از خصایص بارز سبکی وی بشمار می­ آید، آن است که با تأسی از شعرای سبک هندی، به جهت دستیابی به «معنی بیگانه» و فرار از سنت دیرینۀ ادبی، در خصوص معانی و مضامین کلیشه­ ای و تک بُعدی و تکرار شونده در عرف و هنجار ادبی و شخصیت­ ها و عناصر مشهور داستانی و قرآنی و اسطوره­ای از زوایه­ای غیر عرفی نگریسته و به خلاف آمد عادت در خصوص آنها به قضاوت می­ نشیند و در خصوص عناصر و شخصیت­ های مذهبی و قرآنی، با تأسی از شعرای سبک هندی، ترک ادب شرعی می­ کند. نگارنده در این پژوهش موارد مخالف­ خوانی( آشنایی­زادیی) و ترک ادب شرعی را از اشعار تقی دانش استخراج کرده و به ترتیب حروف الفبایی مورد بحث و بررسی قرار داده است. هدف از این تحقیق تعیین موارد مخالف خوانی( هنجار شکنی) و ترک ادب شرعی در محدودۀ شعر تقی دانش است. نتیجۀ تحقیق اینکه مخالف خوانی و ترک ادب شرعی در شعر دانش با تأسی از شعرای سبک هندی در حد قابل توجهی بکار رفته است.

تقی دانش, سبک هندی, سبک شناسی, مخالف‌خوانی(هنجارشکنی), سنت ادبی, ترک ادب شرعی و زاویۀ دید