سمیه کاظمی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

به دلیل تفاوت زیرساخت‌های کلامی و کاربردشناختی دو زبان، گاهی در فرایند ترجمه، بخشی از معنا از دست می‌رود و در ساخت اطلاعِ برخی از ساختارهای نحوی تحولاتی رخ می‌دهد. اشتغال در زبان عربی ازجمله ساخت‌هایی است که بر معنایی بیش از معنای گزاره‌ای دلالت داشته و به دلیل نحوۀ چینش سازه‌ها با نوعی تأکید یا تقابل معنایی همراه است. با توجه به اهمیت ساخت اشتغال در قرآن کریم، شناخت چگونگی انتقال لایه‌های معنایی آن در فرایند ترجمه ضروری می‌نماید. بر اساس این، در پژوهش حاضر، ابتدا تأثیر آرایش واژگانی اشتغال بر ساخت اطلاعی جمله و تغییر آن در فرایند ترجمه، بررسی و سپس راهبردهای ترجمۀ این ساخت در قرآن کریم واکاوی شده‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند در فرایند انتقال ساخت اطلاع اشتغال به‌منزلۀ ساختی نشان‌دار از رهگذر ترجمه، تحولاتی چشمگیری رخ می‌دهد و زبان فارسی با وجود آرایش واژگانی آزاد، در انتقال لایه‌های معنایی اسلوب اشتغال با محدودیت مواجه است. انعکاس تأکید اطلاعی اشتغال در فارسی محاوره‌ای امکان‌پذیر است؛ اما در گونۀ رسمی زبان فارسی با توجه به امکانات ساختی زبان از میزان نشانداری این ساختِ نشان‌دار کاسته می‌شود؛ به‌ویژه در حالت رفع آغازگر که باید انتقال لایه‌های معنایی آن را به زبان فارسی ناممکن دانست.

اشتغال, قرآن کریم, ساخت اطلاع, ترجمه, زبان فارسی