مقایسه اثرات زیست محیطی سد و قنات، از منظر توسعه منابع پایدار آب ایران

با توجه به نقشحیاتی آب، در تمامی ادوار زندگی بشر و گسترش روز افزون جمعیت، بحران کم آبی قابل پیش بینی بوده و همواره کارشناسان را بر آن داشته تا با ارائه طرح ها و شیوه های امکان دسترسی و مهار آب و همچنین تلفات آن را کاهش داده و به سهولت در دسترس عموم قرار دهند. بخش مهمی از این روش ها فنون، تجربه و دانشی است که مردم بومی طی قرن ها در سازگاری با محیط زندگی خود کسب کرده اند. هر کشور به نوع خود سهمی در این دانش بومی دارد ولی در این بین کاریز یا قنات ایرانی از جایگاه خاصی برخوردار است. قنات ها بویژه در محدوده داخلی فلات ایران نه تنها نقش مهمی در تامین آب شرب و کشاورزی داشته اند بلکه وجود بسیاری از سکونتگاه های شهری و روستایی وابسته به آنها بوده و هست. اما در سال های اخیر احداث سدها به عنوان مانعی در برابر حرکت آب و ذخیره کردن آن در مخازن عظیم، کنترل سیلاب و تولید انرژی و ... یکی از راهکارهای اساسی به شمار رفته است. علاوه بر آن، سدهای بزرگ نمادهای غرور ملی و استیلای نبوغ انسانی بر طبیعت، تامین کننده برق، آب و غذا، مهارکننده سیلاب ها، آبادکننده بیابا ن ها، و تضمین کننده استقلال ملی هر کشور بوده است. در مقاله حاضر ابتدا به بررسی اثرات زیست محیطی مثبت و منفی سدها پرداخته شده و سپس محاسن و معایب قنات مورد بررسی قرار گرفته، و در نهایت با مقایسه میان آنها پیشنهادات لازم در جهت توسعه منابع پایدار آب و کاهش اثرات زیست محیطی منفی این دو سازه هیدرولیکی در ایران ارائه شده است. این پژوهش به روش کتابخانه ی- رایانه ی و برمبنای منابع اسنادی و شفاهی صورت گرفته است

Keywords:

سد , قنات , منابع آب پایدار , سازه های هیدرولیکی , محیط زیست