علی اصغر یاری اصطهباناتی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
حمیده کامکار مقدم - دانشآموخته دکتری زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

نظریۀ سبک‌شناسی در جستجوی بررسی زیبایی‌های منحصر به فرد چینش کلام در آثار برجسته و هنری است. این نظریه نگرشی است، در باب رابطة مشخصه‌های برجستة سبک و نقش و ارزش آنها در زبان متن با پیوستار معنایی و انتقال محتوای مرتبط با آن مشخص ه‌ها. یکی از این ویژگی‌ها، برجستگی‌های نحوی در زبان است که در قالب چیدمان کلمات در جمله‌ها، طول جمله‌ها و نوع آنها، کیفیت وجه و زمان بیانگر نوع اندیشة گویندة آن متن است. به‌عبارت‌دیگر از رهگذر ساختار عناصر نحوی نشان‌دار، نوع سبک و میزان ارزش‌گذاری این ویژگی‌ها در تعیین سبک نمایان و از آن با نام فراهنجاری نحوی یاد می‌شود. گاهی این برجستگی‌ها در قالب تکرار جملات ناهمپایه یا همپایه اتفاق می‌افتد و توازن نحوی را ایجاد می‌کند. در این پژوهش کوشش شده است، با بررسی سبک‌شناسی نحوی که شامل فراهنجاری‌ نحوی، تشخّص نحوی و توازن نحوی است، زیبایی‌شناسی سورة انسان توصیف و تحلیل شود. با بررسی سبک‌شناسانة این سوره دریافتیم که تقدیم و تأخیر، حذف برخی از اجزای جمله و توازن نحوی برخی آیات منجر به زیبایی‌های موسیقایی می‌شود و از‌سوی‌دیگر، تأکید، بررسی جمله‌های فعلیه و اسمیه، بررسی فعل‌های ماضی، مضارع و امر و دلالت فعل‌های ماضی به‌کاررفته در این سوره، منجر به افزودن بار معنایی و دلالی شده ‌است.

قرآن کریم, سورة انسان, سبک‌شناسی نحوی, برجستگی نحوی, توازن نحوی, فراهنجاری نحوی