غلامحسین کریمیدوستان - گروه زبانشناسی، دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران
مهدیه اسحاقی - گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

در روند تحولات زبان فارسی دسته­ای از فعل‌ها بخشی از بار معنایی خود را از دست داده­اند و به­اصطلاح سبک شده­اند. از این­رو، در بیان مفاهیم ایستا و رویدادی با عنصر دیگری از مقولۀ اسم، صفت یا حرف­اضافه همنشین شده و ساخت‌های فعل سبک را ایجاد کرده­اند. مطالعۀ  نحوی و معنایی این ساخت‌ها از چالش­برانگیزترین مسائل مورد بررسی زبانشناسی امروز ­است. در زبان فارسی ساخت‌های فعل سبک پربسامدترین ساخت‌های فعلی به­شمار می­روند و این امر اهمیت پرداختن به آنها را دو چندان می­سازد. پژوهش حاضر می­کوشد تا از منظر صرف توزیعی (هله و مرنتز، 1993 ؛ 2013) به پرسشی اساسی در رابطه با این فعل‌ها پاسخ بدهد؛ اینکه، چرا تنها دسته­ای از فعل‌ها  (نه تمامی آنها) به فعل سبک تبدیل شده­اند و آیا این انتخاب تصادفی بوده است یا نظام­مند. پرسشی که علیرغم اهمیت از توجه محققان دور مانده­است. پژوهش حاضر با ارائۀ تحلیلی نشان می­دهد که این انتخاب نظام­مند است و شواهدی در تأیید این نظام­مندی با توجه به ویژگی زیرتخصیص­یافتگی و اصل زیرمجموعه صرف­توزیعی ارائه می­دهد. از جمله این شواهد تعیین ماهیت و جایگاه 21 فعل سبک زبان فارسی در طبقه­بندی لوین (1993)، استفاده از روشی مبتنی بر الگوریتم لسک (1986) و پیشنهاد طبقه­بندی جدید فعل‌های سبک بر پایۀ نخستی‌های معنایی است که در آن ابتدا فعل‌ها به ایستا و رویدادی و سپس فعل‌های رویدادی به 4 طبقۀ کارکردی، تغییر مالکیت، تغییر حالت و تغییر مکان تقسیم شده­اند. این شواهد بیانگر این واقعیتند که ماهیت ویژۀ معنایی این فعل‌هاست که آنها را مستعد تبدیل شدن به فعل سبک کرده­است.

فعل‌سبک, نظام‌مندی معنایی, صرف توزیعی, طبقه‌بندی لوین, الگوریتم لسک