مهرداد نغزگوی کهن - گروه زبانشناسی همگانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
ساسان ملکی - دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

مقالۀ حاضر از منظر شناختی به بررسی طرح‌واره‌های مالکیت محمولی و اسمی در زبان فارسی می‌پردازد. منظور از طرح­واره ساخت­هایی است که امکانات دستوری از آنها به وجود آمده­اند. در این راستا، رویکرد شناختی هاینه (1997) در مورد طرح‌واره‌های مالکیت با توجه به داده‌های فارسی محک می‌خورد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که زبان فارسی از طرح‌واره‌های کنش، مکانی، همراهی، هدف و منبع برای رمزگذاری مالکیت محمولی استفاده می­کند. در این زبان برای بیان مالکیت اسمی از طرح­واره های مکانی، همراهی، اضافی، منبع، اتصالی و مبتدائی استفاده می­گردد. مشخصۀ مهمی که زبان فارسی را از زبان­های مورد مطالعۀ هاینه متمایز می­سازد، استفاده از طرح­واره اتصالی برای رمزگذاری مالکیت اسمی است. این طرح­واره برای اولین بار در این تحقیق معرفی شده است. مشخصۀ برجستۀ دیگر زبان فارسی استفاده از طرح­وارۀ منبع در بیان مالکیت محمولی است که در زبان­های جهان دیده نشده است.

مالکیت محمولی, مالکیت اسمی, رویکرد شناختی, طرح‌واره, اصطلاح