احمد بابایی زارچ - دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
سهیلا ترابی فارسانی - دانشیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
محمدحسن میرحسینی - استادیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

در آستاﻧﮥ مشروطیت، جاﻣﻌﮥ ایران وارد مرﺣﻠﮥ جدیدی از تغییر و تحول در ساختار سیاسی و اجتماعی و فرهنگی شد که با دوران پیش از آن تفاوت بسیاری داشت. نظام آموزش یکی از عرصه‌هایی است که در این دوره تغییرات چشمگیری به خود دید و از شیوﮤ سنتی، به روش‌های نوین تغییر شکل داد. در شهر یزد نظام آموزش نوین از دورﮤ قاجاریه، به‌ویژه پس از مشروطه، متناسب با موج نوگرایی در کشور روندی روبه‌رشد را تجربه کرد. این مقاله به دنبال این پرسش است که چه عواملی زمینه‌های استقرار و رشد نظام نوین آموزشی را در یزد فراهم کرد. دستاورد مقاله از آن حکایت دارد که علاوه‌بر مهیاشدن زمینه‌های اجتماعی برآمده از مشروطیت، زرتشتیان یزد را باید گروهی تأثیرگذار و پیشگام در راه توﺳﻌﮥ مدارس و درنتیجه، استقرار شیوﮤ نوین آموزش در یزد دانست؛ علاوه بر این، عوامل ﻣﺆثر دیگر را باید این‌گونه برشمرد: ارتباطات تجاری و فرهنگی شهر یزد با سایر کشورهای اروپایی و آسیایی، ناشی از ورود مستشرقان و میسیونرها به یزد؛ مهاجرت کاری زرتشتیان به هندوستان و به دنبال آن، تمول مالی آنها و تأسیس بنگاه‌های آموزشی در زادگاه خود؛ جلب نظر پارسیان هند برای گسترش دانش دبیره و مذهبی زرتشتیان؛ اهتمام متمولان و تجار یزدی در کنار برخی از روحانیان و اقلیت‌های دینی غیر زرتشتی؛ ورود صنعت چاپ و به دنبال آن ظهور روزنامه‌ها و تبادل اخبار. به‌علاوه نخستین گام‌ها در آموزش دختران یزدی، چه در مدارس دختراﻧﮥ زرتشتی و چه در مدارس میسیونری، نیز از این روند مستثنی نبود.

آموزش نوین, آموزش سنتی, قاجاریه, مشروطه, یزد